Monthly Archives: azaroa 2013

La austeridad y el futuro del sindicalismo

Batzutan enbajadatxoak egokitzen zaizkigu, eta gaur halako bat tokatu zait Madrilen. Zazpi minutuko hitzalditxo bat Europako sindikatu nagusietako hainbat kideri. Austeritateaz eta etorkizunaz jardun behar nuen. Pasa da jada, eta dirudienez, ongi. Hemen hitzalditxoa:

Buenos días y muchas gracias por darnos la oportunidad de participar en este foro. El sindicato vasco ELA está muy agradecido, y yo, que soy al que le ha tocado hablar en nombre de ELA, además de agradecido estoy, o he estado, bastante preocupado. Preocupado porque delante de un aforo lleno de sindicalistas europeos con bastante más experiencia que yo, que voy a contar, y cómo.

En ello andaba estos días, pensando en por dónde podía ir, cuando recibí un mensaje de mi hermana. Ya sabéis, uno de esos mensajes que circulan por watsap. “No se si es cierto, pero por si acaso te lo mando” me decía mi hermana, para que estuviera atento, me daba a entender. El mensaje decía que si me tocan el timbre en casa, y al abrir me encuentro con unas personas que me quieren vender perfumes, que no se me ocurra oler los frascos cuando me los ofrezca, porque inmediatamente caería dormido, momento que aprovecharían los supuestos vendedores para desvalijarme la casa.

No se que os parece a vosotros, pero yo estos mensajes no me los creo. No obstante, pensando y pensando, me decía: ¿no es esto lo que nos han hecho antes de que estallará la crisis financiera? ¿No nos han adormilado con perfumes hechos de créditos abundantes y baratos, que nos adormecían, mientras la participación de los salarios en la riqueza disminuía, mientras la precariedad aumentaba, mientras perdonaban impuestos a las rentas altas y a las rentas de capital, mientras financiarizaban la economía, mientras la política cedía su poder a la economía?

Y después de que estallara la crisis financiera, no cambiaron ese perfume por otro que olía peor, por una pócima que apestaba a resignación, a hastío, a miedo, que nos paraliza mientras nos roban los salarios, los derechos, las pensiones, la sanidad y la educación públicas, la protección social…?

¡Ojala, si fuera sólo eso lo que nos roban! Pero es que nos roban hasta las palabras. Hace unos años si alguien me dice que me iba a movilizar en contra de la austeridad, si alguien me dice que iba a hablar en contra de la austeridad, no me lo hubiera creído. Para mi la austeridad era una forma de vivir mejor, una forma de hacer frente al despilfarro y al consumismo compulsivo que busca el capitalismo. Y ahora, en ELA, llevamos ya cinco huelgas generales, otro montón de huelgas sectoriales, y multitud de movilizaciones en contra de las políticas de austeridad que nos están imponiendo.

Lo mismo ha sucedido con la sostenibilidad. Nos la han robado. Ahora en su nombre hacen todos los recortes que desean hacer.

Y qué decir de la democracia. “Han convertido la democracia en un “lo sentimos pero es que no se puede hacer otra cosa”. Han convertido la democracia en un “demos gracias” porque esto podía ser peor.

No puede ser. Tenemos que despertar. Y la única forma de estar despiertos, de estar atentos, es movilizándose, pisando calle. Porque a los sindicatos también nos han ofrecido multitud de perfumes que nos han adormecido. Nos han sacado de las empresas, nos han alejado de la gente, y en el momento en el que no se responde a las necesidades cotidianas de la gente, el sindicato empieza a ser prescindible. Una vez hecho esto, nos han robado las mesas, nos han robado el diálogo, sólo quieren las foto social para las decisiones que toman por su cuenta.

Ante está realidad, en Euskal Herria, distintos sindicatos y movimientos sociales hemos decidido pasar de una fase resistente a una fase propositiva. Para ello se utilizó la última huelga general del 30 de mayo como punto de partida de la construcción de la Carta de derechos sociales de Euskal Herria. Un proceso largo, a posta, porque pretende ser muy participativa. El objetivos principal no es la carta en sí, sino el mismo proceso, en el que se están tejiendo relaciones, complicidades y redes entre los movimientos que buscamos la alternativa.

Por lo tanto, y para concluir, los sindicatos no necesitamos perfumes adormecedores. Lo que necesitamos es la pócima de Asterix y Obelix. Necesitamos recuperar la fuerza, necesitamos recuperar la ilusión, y sólo hay una manera de hacerlo: volver a los orígenes del sindicalismo. Volver a las raíces del sindicalismo. Volver a las empresas, acercarnos a la gente, motivarla, organizarla, afiliarla y movilizarla. No hay otro camino. Y para hacer eso es imprescindible la autonomía financiera y la adaptación organizativa a la nueva realidad. En ELA estamos en ello. Las pócimas mágicas las dejamos para los comics y para los mensajes de watsap. Muchas gracias.

Indar-harremana, krisiak eta irtenbideak: erne aliantzekin

Hemen39HEMEN aldizkaritik eskatu ziguten artikulu batean lau galderari erantzuteko: krisiaren jatorria, krisiaren ondorioak zergatik langileek ordaindu, sindikatuek zer egiten dugun, eta aliantzak. Aldizkariko 39. zenbakian argitaratu dute, eta nik blogera ekarri dut (Gomendagarria ere Alvaro Marcosen artikulua).

Egon zen ere beste garai bat ekonomia politikaren gainetik jarri zutena, mozkinak pertsonen beharren aurretik bilatzen zirena, finantzei askatasun osoa eman zitzaiena, gizarte eredua merkatuen legeen arabera egokitzen joan zena, 1929ko crash-a heldu zen arte. Kapitalismoaren garapen naturalaren emaitza zen hura, liberalismo ekonomikoa zuen izena eta, krisi latz hartaz gain, Nazismoa eta II. Mundu Gerra ekarri zituen.

II. Mundu Gerra amaituta gauza aldatzen da. Langile mugimendua indartsu dago, Europa bertan kapitalismoak badu alternatiba erreala, bloke komunista. Mendebaldeko alderdi komunista batzuk boterea lor dezakete hauteskunde demokratikoen bidez. Indar harremanak nahiko parekatuak daude, eta konpromiso bat lortzen da langile mugimendu eta kapitalaren artean: ongizate estatua. Kapitalismoari mugak jartzea onartzen du kapitalak, kapitalismoa bera salbatzeko. Mozkinak mugatzen dira soldaten mesedetan, kapitalak zergak ordaindu behar ditu osasun eta hezkuntza zerbitzu publikoen mesedetan, langileentzat araudi babeslea sortzen da, kotizazioen bidez gizarte segurantza. Langileak nolabaiteko segurtasuna lortzen du, ez da jada mende hasieran kapitalak nahierara erabiltzen duen esklaboa. Langile mugimenduak, bere aldetik, kapitalismoa onartzen du aberastasunaren banaketa bidezkoago baten alde, babes sare bat sortzeko aukeragatik, ekonomia politikaren agindupean jartzearen truke. Europa mendebaldeko urrezko aroa izan zen.

30 urte pasata kapitalak ez zuen nahi adina irabazten. Indar harremanetan ere abantaila hartu zuela jabetu zen, langile mugimendua sistemaren parte bihurtu baitzen, ongizate estatuaren baitan. Merkatuak berriro libre ibili behar zuen, politikaren eskuartzerik gabe. Mende hasierako liberalismo ekonomikoa eraberritu eta berreskuratu behar zen: neoliberalismoa. 70eko hamarkada amaieran Reagan eta Tatcher izan ziren egun bizi dugun krisiaren oinarriak ezartzen hasi zirenak: Langileei kendu kapitalari emateko.

XX mende hasiera hartan bezala finantzen menpe jarri gaituzte azken 30 urteotan. Politikak boterea kapitalari eman dio azken hamarkadetan hartzen joan diren erabaki bakoitzarekin, eta orain dio kapitalak esaten duena besterik ezin dela egin, ez dagoela alternatibarik.

Krisiaren jatorria

Langileok sortzen dugun aberastasuna geroz eta esku gutxiagotan pilatzea, geroz eta desberdintasun handiagoak egotea; horra krisi honen jatorria. Horrek ekarri du krisi ekonomikoa. Horrek ekarri du krisi politiko eta demokratikoa, liberalismoaren esku ikusezinaren menpe utzi baikaituzte azken hamarkadetan ezarri dizkiguten politikek eta langileok horri aurre egiteko ez dugulako indar nahikorik izan.

Orain, badira aipatu beharreko beste zenbait krisi, sakonagoak eta larriagoak: bata da zaintza krisia, ahultasunaren zaintza bigarren mailako kontutzat hartu baita mozkinen munduan, emakumeek etxeetan naturalki egin beharreko gauza ezkutatu bat bezala.

Bestea da krisi energetikoa, mozkinak handitzeko ezinbestekoa baitu sistemak hazkundea, eta hazkundeak planetako baliabideak behar ditu; baina ezinezkoa da hazkunde infinitua planeta finitu batean.

Eta beste krisia da Hegoaldeko herrialdeek pairatzen duten krisi etengabea, Iparrak inposatutako kolonizazio/esplotazioak eraginda.

Krisi sistemiko honetatik ateratzeko kontuan izan beharko duguna da: aberastasuna ongi banatzea, nahi dugun gizarte eredua demokratikoki aukeratzea, gizarte eredu horretarako beharrezko diren lan guztiak kontuan hartzea, zaintza lanak barne, gizarte eredu horrek baliabide naturalen mugak kontuan izatea, eta gizarte eredu hori beste herrialdetako baliabide eta langileen esplotazioan ez oinarritzea.

Krisiaren ondorio latzak

Finantza krisia eta krisi ekonomikoa sortu dutenak salbatu ditugu, eta hartzen ari diren neurri guztiak beraien mesederako dira. Zergatik? Boterea dutelako, indarra dutelako. Aurrerago esan bezala, azken hamarkadetan hartu diren neurriek eman diete botere hori eta orain politika beren esanetara dago, besteak beste alderdi politikoen finantzaketa beraien menpe dagoelako.

Beraien mesederako diren neurriak gure kalterako dira. Ondorio larrienak guk jasotzen ditugu ahulenak garelako. Indar harremanak erabakitzen du hartzen diren neurrien norabidea. Indarra genuen bitartean errespetatu gintuzten.

ELA zertan dabil?

Langileok indarra galtzeak ekarri zuen neoliberalismoa, eta neoliberalismoak krisia. Langile mugimendua indartzen eta mobilizatzen saiatzen ari gara krisian sakontzen duten politiken norabidea aldatzeko.

Hori egin ahal izateko bada ezinbestekoa den baldintza pare bat: autonomia politikoa eta finantzarioa. ELAren diru sarreren %90 langileen afiliaziotik dator. Horrek ziurtatzen du hartzen ditugun erabakiak geuk hartzen ditugula, ez ditugula ez dakit noren interesen arabera hartzen, bere diruaren premian gaudelako.

Hortik hasita, aldaketaren gakoa indar harremanean datzala jakinda, langileak enpresaz enpresa afiliatzen, antolatzen eta mobilizatzen gabiltza. Sindikatu batek ez badu indarrik enpresetan, ez du indarrik izango beste inon, bere indarra langileek berek ematen baitiote.

Arazoa da, esan bezala, aberastasunaren zati handiena mozkinetara doala, eta azken urteotan ikusi dugun bezala, mozkinak espekulaziora joan dira, ez dira gizartearen ongizatera bideratu. Guk soldatak defendatzen ditugu, eta soldata esatean esan nahi dugu: nominak (familien beharrak asetzeko), kotizazioak (Gizarte Segurantzarako, okerren dabiltzanak langabezia sariak, pentsioak, eta gizarte babesa izan dezaten) eta zergak (hezkuntza eta osasun publiko onak izan ditzagun, beste zerbitzu publikoekin batera). Soldatak handitzeak eragin zuzena du gizartearen ongizatean. Soldatetara ez doana mozkinetara doa. Murrizketen bidez kentzen ari zaizkigun guztia, guk eskatu ez ditugun zorren interesak ordaintzera doa, bankuen mozkinetara.

Era berean gogor egiten dugu kapitalaren instrumentu bihurtu den elkarrizketa sozialaren kontra. Azken urteotan hartzen diren erabaki guztiak kapitalak politikarekin adostu ditu sindikatuak kontuan hartu gabe. Erabaki guztiak alde bakarrekoak izan dira eta langileen kontrakoak. Hori horrela izanda, elkarrizketa soziala erabiltzen dute hartzen dituzten erabakiei estalki sozial bat emateko eta bake soziala bermatzeko. Horregatik guk ez dugu parte hartzen mahai horietan, eta gogor salatzen ditugu, beharrezko ikusten dugun mobilizazioa oztopatzen baitu.

Langileekin kontzientziazio eta trebakuntza lana egiten ari gara krisi ekonomikoaz gain aipatu ditudan beste krisi sakon eta larri horien inguruan. Trantsizio batean bizi gara, eta trantsizio hori eta bere emaitza guk eraikiko duguna izango da. Horregatik du halako garrantzia kontzientziazio, pedagogia eta trebakuntza egiteak langileen artean.

Trantsizioa etorkizun demokratikoago bat nahi dugunon artean egin behar dugu, horregatik gabiltza beste gizarte eragileekin bide bat egiten, momentu honetan gutun soziala bultzatzen.

Aliantzak

Autonomia politiko eta finantzarioa aliantzak eraikitzeko da. Ezinbestekoak dira aliantzak egin nahi dugun trantsizioa eta eraiki nahi dugun beste gizarte eredu hori posible izango bada. Indarrak batu behar ditugu norabide berean goazen sindikatu eta gizarte eragileek; harremanak sakondu eta bidea egin. Horretan gabiltza sindikatu eta eragile sozialen Gunean.

Plataforma honetan zenbait sindikatu falta dira, zoritxarrez, ez dutelako norabide horretan lan egin nahi. Oraindik jarraitzen dute elkarrizketa sozialera lotuak, eta hori mobilizaziorako traba handia da. 2010eko urtarrilaren 27an pentsioen erreformaren aurrean gu greba orokorrean kalean ginen egun berean sindikatu hauen buruak gobernuarekin eta patronalarekin akordioa sinatzen zeuden. Indarrak batzeko oso garrantzitsua da aliatuak ongi aukeratzea!

Lan Erreforma, Fagor eta neoliberalismoa

Azken urteotan greba orokor asko egin ditugu Euskal Herrian, ez hainbeste Mondragon Korporazioko kooperatibetan. Baten-batean atera ziren, baina lan erreformaren kontrakoan, esaterako, entzun nuen erreformak ez zuela eraginik kooperatibetan. Serio?

Mondragon oasi bat izan daiteke kapitalismoaren basamortuan, uharte bat itsaso neoliberalean. Baina, azken urteotan hegemonikoa bihurtu den kapitalaren logikak eragin duen klima aldaketak lehorte latzagoak badakartza, eta itsas maila metro pare bat igotzen badu,  oasian edo uhartean ez du eraginik izango?

Askotan esaten dugu ez dela enpresari on eta txarraren arteko auzia. Ez dela gauza “enpresari hau jator eta zintzoa da eta lan baldintza onak dauzkagu, beste hau gaiztoa da eta lan baldintza kaskarrak ditugu.” Zuk ondoko enpresarekin lehiatzen baduzu, eta ondokoak lan baldintzak kaskartuz prezioak jaisten baditu, zer egin behar duzu? Ondokoa atzerrira badoa are merkeago ekoizteko, zuk zer egin behar duzu? Ez naiz esaten nekatuko: lan erreformak kalte egiten digu langileoi, bai, baina baita enpresa askori ere. Hain justu, langileen baldintzei garrantzia ematen zieten horiei.

Entzun izan dut Christian Felver “Economía del bien común” delakoari buruz hizketan.  Sistemak gure kontra doazen baloreak saritzen dituela. Produktu merkeenak direla, hain justu, baldintza txarrenetan ekoizten direnak, ingurumenari kalte gehien egiten diotenak, ditugun beharretarako alferrikakoenak direnak.

Kokoteraino nago edozer gauza erosteagatik opari gisa zuzenean zakarretara doazen Txinan ekoitzitako txorakeriak jasotzeaz. Petrolio merkearen eta globalizazio neoliberalaren astakeriak.

Felverrek dio produktu merkeenak izan beharko zutela gure beharrei erantzuten dietenak, ingurumena zaintzen dutenak, lan baldintza onenak dituzten enpresenak, parekidetasuna zaintzen duten lantegienak… Eta hori nola lortu? Zerga bidez, dio Fleverrek. Zergapetu beharko liratekeela enpresa kaltegarrienak. Baina azken urteotan hartu diren erabaki politiko guzti-guztiak ez al doaz, hain zuzen, kontrako zentzuan? Neoliberalismoak ez al du ezarri oihaneko legea? Ez al zaio kapitalari zergak eta mugak kendu, nahi adina zabal dadin? Guztion onerako ekonomia ardatz duen zerbitzu eta gizarte sare publikoa ez al dira deusezten ari? Bizi gaituen krisia ez al dute politika neoliberal horiek ekarri? Eta ez al dabiltza politika horietan gehiago sakontzen, irtenbide gisa saltzen dizkiguten bitartean?

Guztiok dakigu soldatak murriztuz ez garela hemendik aterako. Soldatak murriztuz desberdintasunak dira handituko direnak. Gogoan izan soldatak, nominaz gain, zergak direla (hau da, zerbitzu publikoak), kotizazioak direla (hau da, gizarte segurantza, gizartea kohesionatzen duen sarea). Bada, soldatak jaisten ari gara, anabasa hau sortu duten hartzekodunei interesak ordaintzeko. Zentzurik ba al du?

Bai, badu zentzua, gertatzen ari den honekin guztiarekin batzuk asko irabazten ari baitira. Hots, erabaki guztiak interes jakin batzugatik hartzen dira. Gehienak galtzen ari garen honetan, batzuk irabazten ari dira. Hortaz, gauzak beste modu batera egin nahi baditugu, guztion ona bilatuko duen ekonomia nahi badugu, gogor borrokatu beharko dugu neoliberalismoa ezarri digutenen kontra, bereari gogor eutsiko baitiote, dituzten medio boteretsu guztiak erabiliz. Hori ez dugu inoiz ahaztu behar, baina hortaz ez diot ezer entzun Felverri. Ezta Mondragon Korporaziokoei ere.

Eta gogor borrokatzeaz gain, zein da irtenbidea? Ez dira ikusten irtenbideak, eraiki egiten dira. Orain Fagor itxiko da. Lehenago hamaika enpresa itxi dira. Milaka pertsona langabetu, jende prestua, jende trebatua, langile finak, lana gogoz, gogor eta ongi egiten dakitenak.  Beharrak ere baditugu, inoiz baino gehiago; jende geroz eta gehiago dago gaizki pasatzen, eta agintariek gizarte babesa eraisten ari dira. Elkartasun sare berriak eraiki behar ditugu, beste modu batera ekoitzi eta kontsumitzeko eredu bat sortu, pertsonak zainduko dituen beste ekonomia bat, beste finantza eredu bat, gertuagokoa, geure baliabide mugatuak kontuan izango dituena, pertsonen eta gizartearen beharrei erantzungo diena, demokratikoki eratuko dena.

Ideiak baditugu, gogoa ere bai, zenbait proiektu martxan dira. Erronka hauei erantzuteko Europa handiegia da. Frantzia eta Espainia ere bai. Euskal Herriak, ordea, eskala polita dauka. Badakigu zer datorren Europatik, Madriletik, Parisetik: hondamendia. Epe motzerako neurri motzak. Guk Euskal Herria epe ertain luzera eraiki nahi dugu. Has gaitezen. Zergatik egon besteek zer egingo zain? Izan gaitezen unilateralak.