Burujabetzara bidean, soberan Niak

Batzuk hain dira jakintsuak, hainbeste-hainbeste dakite, ez dakitela ikasten erakusten, eta ez dakitela erakustean ikasten.

Batzuk hain liluratuta daude bere buruarekin, hain bereziak sentitzen dira, munduko salbaziorako kode sekretuaren jabe, besteentzat ez dutela begirik, belarririk, bihotzik… Urrun, txiki, ezdeus ikusten dituzte parean jartzen zaizkienak.

Halakoei egoak ebaki bagenizkie, gureak izango ziren, ez zuten alde egingo. Baina horrela ez zen gehiago joria izango beraien negozio). Egoa ebaki ez eta hegoak eman dizkiegu, ordea, eta gora egin dute, Olinporaino.

Oroitzen dut telebistako eztabaida bat. Ez dakit zer kate zen: ETB, Antena 3, Tele 5… Berdin du. Gauza da adineko eminentzia bat zegoela alde batean, ordena eta egonkortasunaren gizon eredugarria. Parean mugimendu sozieletako neska gazte bat. Printzipioz, eztabaida desorekatu horietako bat, sistema-gizonak parekoa ego te absolvo-ka tratatzen duen horietakoa. Jorratu zuten gaiak ere bost axola: antimilitarismoa, krisia, AHT, indarkeria sexista, langileen eskubideak, migrazioak…

Gauza da gizon prestuak bere eskola magistrala eman zuela, bere superioritateaz bestea behin eta berriz ixilaraziz. Halako batean neskak hartu zuen hitza: “niri esan zidaten parekoengan arreta jarrita ikasten dela gehien; erakusten duena dela, hain justu, gehien ikasten duena. Beraz, ikasteko gogoa dudanez, nik ere zerbait erakutsiko dizut.” Eta txaketako botoiak askatzen hasi zen. Gizonak, saio guztian lehen aldiz, begiak zabal zabal, arreta osoz begiratzen zion parekoari.

A punto egon ziren saioa moztu eta iragarkietara joateko, baina neskak eskua bularraldeko poltsikoan sartu besterik ez zuen egin. Liburutto bat atera, eta irakurtzen hasi zen:

Ikasle batek Egia besteei erakusteko asmoa azaldu zuenean, Maisuak hurrengo proba proposatu zion:
– Hitzaldi bat eman nire aurrean, prest zauden jakin dezadan.
Hitzaldia benetan izan zen inspiratua. Amaitu bezain pronto eskale bat gerturatu zitzaion. Ikasleak, instantean zutituta, bere kapa oparitu zion eskaleari asanblearen lilurarako.
Beranduxeago Maisuak esan zion:
– Zure hitzak bedeinkatuak ziren, seme maitea, baina ez zaude prest oraindik.
– Zergatik?, galdetu zion atsekabetuta ikasleak.
– Bi arrazoirengatik: eskaleari ez diozulako bere beharrak azaltzeko aukerarik eman, eta ez duzulako gainditu zure bertutearekin ingurukoak txunditzeko desioa.
(Exhibición; Anthony de Mello)

Besteei beren beharrak azaltzeko aukerarik ematen ez diena, eta norberaren bertuteekin ingurukoak liluratu nahi dituena ez dago prest besteei Egia erakusteko. Asko jakin dezake, asko idatzi, oso ongi hitz egin, baina zerbait falta zaio, zerbait garrantzitsua.

Bada, irudipena dut halako guru bat ibili dela aurreko astean telebista, irrati eta egunkarietan bere egia zabaltzen, Kontzertu eta Itun Ekonomikoari buruz liburu mardula idatzi ondoren. Euskal Herriko burujabetzan Kontzertuaren eta Itunaren garrantziaz ohartarazi nahi gintuen. Asko daki, oso ongi hitz egiten du, jarioa dauka, eta ikasgai oso inetersgarriak ematen ditu, baina zerbait garrantzitsuak egiten dio kale. Ni, ni, ni eta ni. Ipuineko Maisuak ez dakit Egia azaltzeko aukerarik emango zion…

https://youtu.be/pYlTE55kG_I

Euskal Herriko burujabetza bidean, ere, Autogobernurako ponentzia landu dute Eusko Legebiltzarrean. “Aditu” desberdinak pasa dira bertatik. Legebiltzarreko inori ez zaio iruditu Gehiengo Sindikalak gaiaren inguruan esatekorik duenik. Gonbidatu zuten, ordea, han eta hemen bere negozioa saltzen ibiltzen den guru bat. Berdin dio zer gaietaz hitz egin behar duen, beti bereaz dihardu: ni, ni, ni eta ni. Legebiltzarkideei ere bere lezioa eman zien ohikoa duen gurasokeriaz.

https://www.youtube.com/watch?v=KLS7jmlkS1w

Halako pertsonen lilurak gurujabetzara eraman gaitzake, baina ez burujabetzara. Ez dut inoiz sinistu norberak bere interes propioa bilatuz, ni, ni eta ni, guztiontzako onura etorriko denik. Burujabetza lan kolektiboa izango da, gu, gu eta guka eraikiko dena. Burujabetzara bidean, Ni puztua gehiago puztu nahi duten suge sorgintzaileak ez daude oraindik prest guri Egia erakusteko.

Prekariatua: biolentzia, errealitatea eta etorkizuna

Oso biolentoak egiten zaizkit Teleberriak. Garai batean ez nuen sentsazio hori, gustura ikusten nituen. Egun saiatu izan naiz ikusten noizbait, baina agertzen diren albisteak, eskaintzen dituzten irudi gordinak oso gogorrak egiten zaizkit. Umeei ez diegu ikusten uzten. Teleberri hauek garai batean emango balira bi erronbo izango lituzkete.

Egunkarietako azaletan eta barneko orrialdeetan ere irudi gordin asko topatu izan ditut. Umetxo bat hilik hondartzako itsas ertzean, buru beltz ugari itsaso zabalean ezin igeri egin, gainezka doazen paterak, harresietan pilatuta Europara etorri nahi duen jende saldoa, kaputxadunak labanarekin laranjaz kantzitakoen zintzurrak mozten, bonbardaketak, bonbardaketa ondorengo irudi pornografikoak…

Irudi biolentoak, errealitate biolento baten isla. Zer esan Pariseko atentatuak hain gertu izanda gainera.

Zenbat jende gelditu da etxe gabe, zenbat jende negu gorrian argia ezin piztu eta etxea ezin berotu, zenbat jende elikadura bankuetara zer jan bilatzen, zenbat langabe inolako diru laguntzarik gabe, zenbat jende bere enplegua defendatu nahi eta ezin, zenbat jende edozein baldintzetan eskaintzen zaion edozein aukera onartu beharrean, azpikontratazioak, prekarietatea, enplegu izkutua, esplotazioa, lanean hildakoak, estresa, suizidioak… Ongi etorri XXI. lan-harremanen eredu berrira.

Oso biolentoa egiten zait ere Arantza Tapiak Adegiren lan-harremanen eredu berria goraipatzen ikustea. Zein da hain modu atsegingarrian Adegik saltzen duen lan-harremanen eredu berri hori, oraintxe aurkeztu dudana ez bada? Guztiona den gobernu bateko kideak ez al du nolabaiteko oreka erakutsi behar?

Urkullu sosegatua oldartu egin zitzaien pankarta baten atzean zeuden sindikalistei. Desoreka agerikoa da. Toña kontseilariak bi sindikatu ilegalizatu nahi z(d)ituen Confebask-eko burua den Larrañagari deitzen dio elkartasuna adierazteko (ilegalizazio asmoarena publiko egin zenean kontseilari bakar batek ez zuen deitu sindikatura, nik dakidala). Desorekak gailurra jo du.

Toñari biolentoa iruditu zaio ELAk kartel batean zortzi pertsonaia publikoren argazkia paratzea. Egunkari eta telebistetan gau eta egun azaltzen diren 8 pertsonaia publikoen argazkia kartel batean jartzea biolentoa omen da. Larrañagak esan du ELA errealitatetik kanpo dagoela. Eta hala da.

Dudarik gabe, Toña eta Larrañagak saldu nahi diguten errealitatetik kanpo dago ELA (besteak beste ELArik gabeko errealitate bat nahi luketelako). Saldu nahi diguten errealitatean ekonomia errekuperatu da, enplegua gora ari da, enpresariek enplegua sortzen dute, enpresariek kontratu finkoak egin eta soldatak igo nahi dituzte baina ezin dute, enpresariei zergak barkatu behar zaizkie enplegua sor dezaten, enpresariak eredugarriak dira, gure seme-alabek etorkizunean izan behar dutenaren irudi.

Langileak, ordea, alferrak dira, beren interes propioa baino ez dute bilatzen, langabe eta prekarioen egoeraren erantzuleak langabetuak eta prekarioak beraiek dira, lan istripuetan hildakoen errua arriskua mesprezatu duen langile berarena da, ahal dugunaren bizimoduaren gainetik bizi izan gara eta orain gerrikoa estutzea egokitzen zaio langileriari.

Beti esan ohi dut ELAn gauza dezente egingo ditugula gaizki, baina baditugula bi gauza bereziak egiten gaituztenak: bata da errealitatea, behekoa, lantegietakoa, langileena, eguneroko bizitzakoa, beste edozein erakundek baina hobe ezagutzen dugula, Euskal Herriko txoko ia guztietan baititugu langileak. Egunero lan munduan gertatzen dena jasotzeko gu baina antena gehiago izango duenik ez da izango seguruenik. Beraz, gure arazoa ez da errealitatetik kanpo egotea, errealitatean guztiz txertatua egotea baizik. Jakina, langileen errealitatean, ez goiko eliteen errealitate fin esklusiboan.

Eta bigarrena da libreak garela errealitateaz dakiguna askatasun osoz salatzeko, dugun autonomia ekonomikoagatik. Ez gaude hipotekatuak, eta ikusten duguna salatzeko askatasun osoa dugu, eta horixe egin dugu kartel honekin.

Ez dugu ezer berririk, ezer larririk egin. Komunikabideek egiten duten gauza bera besterik ez: pertsona publiko hauen argazkiak erabili, egiten dutena azaltzeko. Desberdintasuna da komunikabideetan irudi hauek arrakastarekin lotzen dituztela, ongizatearekin, garapenarekin, hazkundearekin… Eta guk irudiaren ifrentzua eskaini dugu. Arrakasta hori, irabazi horiek lortu dituzte, langileen lan-baldintzak estutzen, okertzen, langileak esplotazio egoeretara behartzen, prekarietatea orokortzen. Hori da biolentoa egin zaiena nire ustez, beraientzat eredugarri diren pertsona horien irudiak zabaltzen ari den miseriarekin lotzea.

Badakite hori hala dela, beraien irabaziak langileen baldintzak okertuz lor ditzaketela soilik. Hau da, langileen lan-badintzak sakrifikatu behar direla enpresen leihakortasuna handitzeko. Baina, diotenez, hori ez da enpresari hauen errua, hori hala da sistemak hala eskatzen duelako, eta hori bete beste erremediorik ez dago. Ezin dira gauzak aldatu, onartu besterik ezin da egin. Prekarietatea egungo errealitatea da, ez enpresari hauek hala nahi dutelako, gauzak horrela direlako baizik.

Beraz, beraien kontakizunean enpresariek enpresak zabaldu eta enplegua sortzen dute, eta sindikatuek enplegua deuseztu eta enpresak itxi. Prekarietatea alda ezin daitekeen errealitateak ekarri du, eta langabezia lan egin nahi ez dutenen kontua da. Desoreka ikaragarria da.

Guk sinisten dugu gauzak alda daitezkeela. Sinistu ez, badakigu gauzak alda daitezkeela. Historia guztia dugu lekuko. Demokrazian, giza eskubideetan, pertsonen bizitzan eman diren hobekuntza guztiak langileen borrokak ekarri ditu. Bere garaian borroka horrek lortu zuen kapitalari mugak jartzea, eta orain ere posible da. Prekarietatea ez da onartu behar dugun fatalitate bat. Prekariatua antolatuz eta borrokatuz gauzak alda daitezke. Zaila da, erronka latza, bai, baina egingarria. Eta hori langile identitatea indartzetik dator. Identitate kolektiboak beldurrak uxatzen laguntzen du. Beldurtuta gauzkatenen argazkiak kartelean jartzeak, beraien ardura azaleratzen du, indarra ematen digu esateko: nahiz eta zuek guri hori saltzen saiatu, hauek ez dira gure eredua. Gure eredua dira egunero bizitza aurrera atera ahal izateko gogor lanean dabiltzanak. Bizirauteko edozer baldintzatako lana onartzea beste erremediorik ez dutenak. Burua altxata, duintasunez, beraien egoera aldatzeko zutitu eta borrokan dabiltzanak. Horiek dira gure eredua. Eta horiek ekarriko dute, gure seme-alabentzat amesten dugun etorkizun hobea.

Ezinezko aldebikotasuna

8. EGBn gure heldutasunak goia jo zuela zirudien. Denetaz genekien, lezio ederrak ematen genizkien txiki zein nagusiei. Ikastolako handienak izanda, irakasleak kenduta, gandorra tente ibiltzen ginen. Orain, batxilergokoak ikusten ditudanean, unibertsitateko ikasleak entzuten ditudanean, umetxoak iruditzen zaizkit, gurasokeriaz begiratzen ditut: “Ai! Bizitzak erakutsiko dizuena…” Denbora ez da alferrik pasatzen.

Badago joera bat, ez dakit naturala den, baina ohikoa bai, ameskeriatik errealismora, idealismotik pragmatismora, utopismotik epe laburreko interesak bilatzera, infantilismo deitu izan zaionetik heldutasuna esan zaionera: “Ezinezkoen alde ez ezazue borrokatu, ni ere hala ibili nintzen, baina esperientziak erakutsi dit pragmatikoa izaten”. Gerora entzun dut hori teorizatua dagoela, Poder Adulto deitzen zaio, Endikak azaldu zidan Brasilen gela berberan lo egin genuenean. Lasciate ogni speranza, Danteren hitzetan.

Dena den, guztiak ez daude ados. Batzuentzat idealen alde borrokatzeak, utopia bilatzeak, ezinezkoak eskatzeak, aurrera egiteko balio du. La utopía sirve para caminar. Beste batzuentzat, ordea, infantilismo zeinua da: maximalismora jotzea ez mugitzeko aitzakia baino ez da, eguneroko arduretan ez lokazteko aitzakia. Baina denbora ez da alferrik pasatzen, eta normalean idealismotik pragamatismora egitea da joera.

Estatutismotik soberanismora egin dute batzuk, federalismotik independentismora beste batzuk, eta beste batzuk… Joera ohikoena pragmatismora da, bai, baina bada salbuespenik.

Irlanda zen gure erreferentea garai batean, Eskozia esistitu ere egiten ez zenean kasik, eta begira orain. 2006ean Masek Zapaterorekin PSC-ren estatutuari lehen cepilladoa eman zion bilera izkutu batean; 2007ko agostazoan PSOEk bere adar nafarra berbideratu zuen (zulora), PSNrik gabeko aldaketa pentsatze hutsa amets bat zenean.

Azkar doa denbora, geroz eta azkarrago gainera. Gauzak gertatzen dira, egoerak aldatu, eta Urkulluri Kataluniako prozesuaz galdetzen diotenean Eskoziako eredua nahiago duela erantzuten du, ingelesez egiten duenean azentu espainola ateratzen zaion arren. Katalanek ere nahiago dute Eskoziako eredua, baina bilbotarrek ez bezala, ezin dute aukeratu non jaio.

Normalena idealismotik pragmatismora egitea da, baina bada salbuespen bat. Ez da Mas. Mas 2006ean pragmatikoa zen, eta gaur egun ere pragmatikoa da. Berak, Kataluniako asko eta askok bezala, ikusi du aldebikotasuna ezinezkoa dela, Espainiarekin independentzia beste aukerarik ez dagoela. Pragmatismotik maximalismora jauzi egin duena Urkullu da. Denborarekin, ezinezkoa eskatzen hasi da harrigarriki. Zergatik? Batzuentzat ezinezkoa eskatzeak aurrera egiteko balio du; beste batzuentzat quieto parado gelditzeko. Ziur naiz badakizula zein den bere arrazoia.