Category Archives: Burujabetza

El cooperativismo solidario de ELA en la Segunda República

A menudo me preguntan: ¿cómo así participa un sindicato como ELA en la nueva ola cooperativista vasca junto con Fiare, Goiener, Koop57, Olatukoop, Biziola, Izarkom…?

Cuando hablamos de cooperativismo vasco el nombre que nos viene a la cabeza es Mondragon, pero hay otro cooperativismo anterior a él, menos conocido, que florece en la Segunda República y que Franco fulmina: el sindicalismo solidario del sindicato ELA.

Extraigo aquí algunos fragmentos del libro “ELA en la Segunda República. Evolución sindicalista de una organización obrera” de Dario Ansel (2011, Txalaparta y Manu Robles-Arangiz Fundazioa), para aquellas personas que tengan interés en el tema:

Durante el quinquenio republicano, la construcción de un sindicato moderno y más reivindicativo no fue óbice para que ELA siguiese ocupándose de dos tareas tradicionales como eran el cooperativismo y el mutualismo. Fue precisamente durante la Segunda República cuando la acción cooperativa y la acción mutualista, que desde la fundación del sindicato habían caracterizado el programa y la praxis solidarios, entraron en una nueva fase de madurez.

El momento decisivo que marcó un cambio de ruta y una aceleración del cooperativismo solidario fue el segundo congreso de ELA (Gasteiz, 1933). Se analizó los beneficios sociales y culturales del cooperativismo y se remarcó la conveniencia y la oportunidad de abrir nuevas cooperativas. Además, para mejorar la eficiencia del cooperativismo se subrayó la necesidad de la centralización y de la coordinación, abogando, de hecho, por un mayor compromiso y un mayor protagonismo de los órganos directivos del sindicato ELA. El importante acuerdo final ratificado después del debate congresual, sirvió de patrón para construcción del futuro movimiento cooperativo vasco: Constitución de Cooperativas de Consumo en todos los pueblos donde exista Agrupación de Trabajadores Vascos (ATV), Creación de las Federaciones Regionales de Cooperativas Vascas de Consumo, Creación de la Cooperativa de Crédito, Creación de la Caja de Ahorros dentro de la Cooperativa de Crédito, creación de Cooperativas de producción industrial, agrícola y pesquera con objeto de que sus productos sean consumidos dentro de Euzkadi con la consiguiente economía para las Cooperativas de producción y consumo por la supresión del intermediario, establecer la debida relación entre las Cooperativas de producción y la Cooperativa de Crédito…

Es bastante evidente el intento de proceder a una politización del cooperativismo que, además del carácter de servicio, pasaba a ser un instrumento de modificación del tejido socioeconómico. Ya no se trataba de un sencillo reparto del surplus acumulado por las cooperativas de consumo, sino de la participación en el propio proceso productivo y del acceso por parte de los socios a la propiedad de los medios de producción. El documento hacía hincapié en la necesidad de crear un vínculo más fuerte entre el movimiento cooperativo y el sindicato solidario. Las cooperativas asumían un papel fundamental que iba a integrar las funciones sindicales de las agrupaciones.

Las funciones atribuidas a la cooperación fueron a la vez ideológicas y prácticas. Sobre todo se trataba de un instrumento para la promoción de la justicia social ya que garantizaba una mejora concreta de las condiciones materiales de los trabajadores. Pero a la vez, en una visión más tradicional e ideologizada, fue percibido como un medio capaz de favorecer la restauración del mítico igualitarismo vasco, y por esta razón se convirtió en el cimiento de la sociedad y del sistema económico que el nacionalismo aspiraba edificar, en la piedra angular del nuevo orden social de la futura nación vasca.

Esta visión tradicional convivía con una orientación más progresista que es posible atribuir al sindicato solidario. Según esta orientación el cooperativismo era un factor de modernización, un importante medio de transformación social y económica y un agente transformador del sistema capitalista por permitir el acceso común de los trabajadores asalariados a la propiedad del capital y de los medios de producción, y por liberar el trabajo para convertirlo en un factor productivo autónomo no sometido al control del capitalista industrial o agrario.
El mensaje solidario hizo hincapié precisamente en la fuerza transformadora y reformadora del cooperativismo capaz de imprimir un nuevo rumbo al injusto desarrollo socioeconómico capitalista, un nuevo rumbo fundado en la centralidad y en la plena libertad del trabajo. Se trataba de una orientación marcada por el protagonismo absoluto del sindicato y por al supeditación de la acción cooperativa a las necesidades de clase y de resistencia de la organización obrera.

Existían muchos obstáculos que había que rebasar y que dificultaron la marcha inicial de varias cooperativas. En particular, hay que tener en cuenta la desconfianza inicial y las dificultades económicas personales de muchos solidarios y nacionalistas durante estos años de crisis. No obstante, la coordinación y la centralización organizativa, con la creación de la comisión de cooperativas en un principio y con la creación a principios de 1934 de la Federación de Cooperativas Vascas, hizo que cooperativismo de ELA tuviera éxito.

Las cooperativas de consumo eran las mayoritarias, sin embargo, algunas agrupaciones solidarias lograron organizar cooperativas de producción. Los mayores logros en el cooperativismo productivo fueron alcanzados en Gipuzkoa. Las reducidas dimensiones de la industria provincial favorecieron la creación de microempresas cooperativas con capitales modestos. La cooperativa de producción más importante y la que mejores resultados logró fue EIAL (Euzko Izkigugilluginen Alkar Laguntza). Fue organizada en 1933 para contrastar el agravamiento de la crisis industrial armera durante los años treinta: “Solidaridad de Obreros Vascos de Eibar, en lugar de dar subsidios a sus parados que a la larga no resuelven el duro problema, ha ideado un modo de darles trabajo remunerado, por medio del auxilio de todos los solidarios que trabajan, creando una verdadera Cooperativa de producción.” La razón principal que motivó la creación de EIAL fue la necesidad de crear puestos de trabajo para los solidarios parados, y esta observación es aplicable a la mayoría de las cooperativas de producción promovidas por ELA.

Otra experiencia muy interesante fue la de las cooperativas del mueble. La primera fue la de Zarautz que funcionaba desde 1933. Fue más bien un taller colectivo cuya creación fue determinada por el cierre de la fábrica Beristain y el consiguiente despido de más de 70 obreros. La cooperativa de Zarautz, así como otra en Azpeitia, se encontraba aún en fase de organización en julio de 1936. Otra cooperativa obrera de construcción de muebles fue la de Balmaseda. Sabemos también que se encontraban en fase de formación las cooperativas de producción de pan de Bilbao y Mungia, las cooperativas de producción de armas y de botones de hueso de Gernika, además de unos talleres colectivos de la construcción organizados por la Agrupación de Trabajadores Vascos (ATV) Donostia. Además desde 1935 actuaban varias agrupaciones-cooperativas rurales navarras: la ATV de Tafalla había adquirido una finca de regadío que posteriormente había parcelado entre sus propios socios para el cultivo directo; la ATV de Carcastillo y la de Artajona adquirían por cuenta de sus afiliados, a precios más ventajosos, simientes y abonos minerales; la ATV de Sesma puso en marcha un taller de producción que adquiría materias primas que los socios podían trabajar de modo artesanal para producir esterillas, serones, alforjas, vencejos, que luego la misma cooperativo se encargaba de confeccionar y vender; finalmente, la ATV de Marcilla proyectó la creación de una fábrica cooperativa de conservas para encontrar una solución viable que pudiera favorecer e incentivar la producción local.

Incluso se fue más allá de las cooperativas productivas. Dado que la falta de capitales ocasionó grande dificultades en las fases iniciales a las empresas cooperativas, los directivos federales incentivaron la cooperación de crédito. No se trataba de una propuesta nueva; ya durante los años veinte fue avanzado un proyecto dirigido a la creación de un banco solidario destinado, a través de los ahorros particulares y de las ganancias de las cooperativas de consumo, a acumular los capitales necesarios para impulsar el cooperativismo de producción y de paso ampliar la propia oferta cooperativa en el sector comercial. En 1933 se propuso concretamente la creación de una caja de ahorros que habría de actuar en el seno de una cooperativa de crédito. Sabemos que en 1934 Heliodoro de la Torre, Manu Robles Arangiz, Pedro Ormaetxea, Justo Zubizarreta y Pedro Ispizua estaban trabajando para poner en marcha un Banco de Crédito Cooperativo Vasco que sin embargo nunca llegó a realizarse.

Poco antes del estallido de la Guerra Civil, ELA y la Federación de Cooperativas Vascas lograron organizar una cooperativa sanitaria.

Digitalizazioa: Zein da lasterketa zoro honen helmuga?

Atzo Baionako Zizpa Gaztetxean Bizi! mugimenduak Digitalizazioari buruz antolatu zuen mahai inguruan hitz egitera gombidatu ninduten. Hemen duzue esandakoa:

Gabon guztioi eta mila esker gonbidapenagatik. Ni Unai Oñederra naiz Manu Robles-Arangiz fundazioko zuzendaria. Dakizuenez fundazio hau Hego Euskal Herriko ELA sindikatuaren fundazioa da. Digitalizazioak arlo sozialean dituen eraginetaz hitz egiteko eskatu didate. Ingurumenean eta gizakiongan duen eraginaz, beraz, ez naiz arituko.

Denbora gutxi daukat eta gaia oso zabala da. Beraz, zertzelada batzuk ematera mugatuko naiz. Zerbaitetan sakondu nahi baduzue amaieran galdetu lasai eta xehetasunetan sartuko naiz.

Dena den, transmititu nahi dudan ideia nagusia hau da:

Gero eta azkarrago goaz
jakin gabe nora
lasterketa eroan jarri gaituztenak
gure lan eta datuekin
jaun eta jabe bihurtu bitartean

Gure proposamena da multinazional teknologikoen esku dagoen lasterketa zoro hau gelditzea, guztiona eta guztiontzat onuragarria den digitalizazio eredua eraikitzeko.

Hiru zatitan banatu dut hitzaldia:

  1. Digitalizazio lasterketa ero hau ez da oraingo kontua. Gu atzetik gabiltza.
  2. Lasterketa ero honek guztia birpentsatzeko aukera eman digun geldialdi bat izan du.
  3. Geldialdi ondoren azelerazio berria etorri da. Baina, azelerazioa, norantz?

Digitalizazioa ez da oraingo kontua

Lasterketa teknologiko hau Gerra Hotzean hasi zen. Diru publiko mordoa erabilita eraiki zen Silicon Valley, eredu neoliberala erabiliz: multinazional pribatuentzat dirua, desregulazioa eta erraztasun guztiak, fiskalak barne, ahalik eta gehien irabaz dezaten. Horrelaxe garatu dira GAFAM deituak: Google, Amazon, Facebook, Apple eta Microsoft. Digitalizazio hori gabe ezin da ulertu globalizazioa; ezin da ulertu ekonomiaren finantziarizazioa; ezin da ulertu horrek guztiak ekarri zuen 2008ko krisia eta agintariek emandako erantzunak utzi dituen ondorioak.

Enpresa teknologiko hauek plataforma digitalak, zerbitzuak eta produktuak eskaintzen dizkigute, askotan musutruk, bizitza errazteko asmoz (teorian). Hau bai dela berria: doako zerbitzuak! Non dago sekretua? Apunta ezazue esaldi hau mesedez: zerbitzu bat doakoa bada, zeu zara produktua. Gure datuak dira bilatzen duten altxorra, gero iragarki pertsonalizatuak salduz dirua irabazteko, besteak beste.

Oparitzen dizkiegun datu guztiei esker, guk geuk baino hobe ezagutzen dituzte geure buruak. Facebookek badaki haurdun zaudela zuk jakin aurretik. Gure seme-alaben datu guztiak Google-ri oparitzen ari gara hezkuntzan. Eusko Jaurlaritzak 18 milioi eurogatik Microsoft kontratatu du administrazioko egitura teknologiko guztia kontrolatzeko. Pentsa zein botere eskuratzen ari diren!

Datu horiek guztiak, ere, adimen artifiziala perfekzionatzeko erabiltzen dituzte. Helburua gure lana ordezkatzeko robotak garatzea da; industria 4.0 izenez bataiatu dute etorkizun hurbil hori.. Lanaren amaiera aldarrikatzen dute eta mehatxu hori etengabe darabilte, lan baldintzak prekarizatzeko helburuarekin. Patronalaren betiko eskaera da: lanordu gehiago sartu diru gutxiagoren truke. Tubacexen argazkia jarri dut hor. 125 pertsona kaleratu nahi zituzten. 236 greba egun ondoren ez zuten inor kaleratu baina sinatutako akordioan lanorduak igotzera behartu zituzten langileak. Langileak soberan zirela zenioen, eta orain, inor kaleratu gabe, lanorduak igotzera behartu dituzu?

Enplegu galerarena egia izan daiteke, baina uka ezina dena da historikoki mehatxu bezala erabili dela. Bestela, begiratu biztanleria aktiboarekin historikoki gertatu dena:

Biztanleria aktiboa1980 (*1990)2019
Hego Euskal Herria991.9001.484.020
Espainiar estatua13.464.60023.027.100
Europar Batasuna192.634.757*217.001.640
Mundua2.325.055.698*3.467.973.718

2018ko Europako Batzordearen txosten batek zioenez “enplegu tasa ez da inoiz hain altua izan”. Eta Ronaldo Munck soziologo argentinarren hitzetan Hegoaldeko herrialdeetan 1995 eta 2005 urteen artean langile kopurua bikoiztu egin zen.

Orain dela 100 urte, borroken bidez, langileek lortu zuten zortzi orduko lan egunarekin jarraitzen dugu. Eta ez hori bakarrik! Plataforma digitalek, ere, libre gelditzen zaigun denbora tartea lantxoak eginez betetzera gonbidatzen gaituzte (Glovo, Deliveroo, Uber, AirBnb…), soldata estratxo bat eskuratzeko. Baina kontzienteki izan gabe ere, aisialdian, konektatuta gauden uneoro, beraientzat lanean ari gara, gure datuak oparitzen…

Ikusi dugun bezala, lan orduak ez dira murrizten. Hedatzen ari dena prekaritatea da, hori baita mehatxu honek bilatzen duena: lan baldintzak birrintzea. Antonio Casilli soziologoak dioen moduan: kontua ez da lanaren desagerpena, bere degradazioa baizik.

Eta lan baldintza kaskartzean desberdintasun ekonomikoek gora egiten dute. %10 aberatsenak munduko aberastasunaren erdia du; 100 pertsona aberatsenek 4.000 milioi biztanle pobreenek baino aberastasun handiago dute. 2.018an GAFAMen negozio bolumena Saudi Arabiaren BPGren mailara iritsi zen: 700.000 milioi euro. Frantziaren BPGaren herena.

Are gehiago, administrazio publikoak erabaki asko enpresa hauen eta beraien algoritmoen esku uzten ari dira eraginkortasunaren eta objektibotasunaren izenean. Hautaketa prozesuak, laguntza sozialak, zerbitzuen efizientzia… Arrisku ikaragarri du horrek demokraziaren ikuspegitik. Erabakimena esku pribatuetan uzten ari garelako, enpresa pribatuek diseinatutako algoritmoen esku. Algoritmo hauen helburua ez da guztion onura bilatzea, lana erraztea eta salerosketak biderkatzea baizik. Eta bide horretan kalteak, bazterketak eta arrakalak sortzen badira, bost axola. Ikusten da, beraz, abiada bizian mugilduta gauden lasterketa zoro enpresa teknologiko handi hauek behintzat aberastasun eta botere asko metatzen ari direla.

Bizitza erraztera omen zetozen, baina hiperkonektatuak egonda, minutu oro produktiboa izateko mandatuarekin, eta enpresek gure lana kontrolatzeko garatu dituzten erremintek eragiten duten jazarpenarik, antsietatea, estresa, buruko gaixotasunak eta suizidioak areagotu dira. Ondo ezagutuko duzuen France Telecomen kasua paradigmatikoa izan zen.

Sare sozialak politizaziorako erremintak izango zirela uste genuen, baina gehiegizko informazio jarioarekin, fake news-ak tartean, kontrakoa gertatu da. Berehalakotasunak, ikusgarritasunak eta mezu laburren exijentziak eztabaidak pobretu egin ditu. Berdin pentsatzen dutenen burbuilak sortu dira. Desberdin pentsatzen dutenekin eztabaida eraikitzailea plaza baino, irabazteko edozerk balio duen gudu zelaia bihurtu dira sare sozialak. Eta ikusi da ere, algoritmo eta robotek hauteskunde emaitzak alda ditzaketela.

Abiada bizian gindoazenela, aipatu dugun honekin guztiarekin ezinegona hedatzen zihoan eta kaleak betetzen, bapatean, dena gelditu zen arte.

Geldialdia

Guztiak etxean sartu ginen. Beno, guztiak ez. Lan batzuk ezin ziren gelditu, funtsezkoak ziren bizitzak aurrera jarrai zezan. Bapatean, agerian gelditu zen funtsezko lanak zeintzuk ziren, eta agerian gelditu zen lan horietako gehienak oso prekarioak zirela.

Ikasgai asko utzi zizkigun geldialdi horrek. Zuek Bizin ikasgari horiek biltzen zituen lan ederra egin zenuten, Etorkizuna hemen balitz izenburupean. Gure ustez merkatuaren logika zentzugabea agerian usteaz gain arlo hauek duten garrantzia azaleratu zuen konfinamenduak: zaintza lana, sistema publikoa, birtokiratzea, mugikortasuna baretzea, burujabetzak berreskuratzea (teknologikoa barne)… Azken finean, guztia birpentsatzearen garrantzia mahai gaineratu zen: Zer baliabide ditugu? Zer lortu nahi dugu? Nola eraikiko dugu nahi dugun hori?

Baina guztiak etxean ginela, plataforma digitalek ere jauzi kualitatibo bat eman zuten. Etxetik lanean, ikasten jarraitu behar genuen. Jatekoak eta edateko internet bidez eskatzen eta erosketak online egiten hasi ginen. Hori guztia software librea eta ekonomia sozial eraldatzaileko kooperatiben txikiak erabiliz egin genezakeen, baina, berriro ere, normala den bezala, multinazional pribatuak gailendu ziren. GAFAM indartzeaz batera, NATU (Netflix, Airbnb, Twitter eta Uber) eta banaketa plataforma digitalek (Glovo, Deliveroo, Just Eat…) jauzi bat eman zuten, eta gure egunerokoan normalizatu ziren.

Azelerazioa berria: zerura begira?

Aurreko krisian bezala, gauza bat da zer esaten den, eta beste bat zer egiten den (gogoratu 2008an Sarkozyk esan zuena: kapitalismoa oinarri etikoen gainean birfundatu behar da). EB-k oraingoan Next Generation funtsak eskaintzen dizkigu, proposamen honekin: trantsizio ekologiko eta digitala, multinazionalen eskutik. Hau da martxan jarri berriro, lasterketa zoroan, nora goazen jakin gabe.

Beno, lasterketa honekin jaun eta jabe bihurtzen ari direnak badakite nora joan nahi duten. Eta horretarako prestatzen ari dira: etorkizunean espazioan biziko garela dio Jeff Bezosek eta, esango nuke, eraikiko duten bizileku horretan ez dutela guretzat lekurik izango…

Zerura begira gelditu ordez, lasterketa zoro hau gelditu egin behar dugu, HyM-ko langileak gelditu ziren bezala. HyM-k pandemia garaian online salmentak asko handitu zituen, irabazi handiak lortuz, baina gehiago nahi du: salmenta guztien %25a online egin. Horretarako langileak soberan zituela esan eta Madrilen CCOO eta UGT sindikatuekin kaleratzeak adostu zituen. Hego Euskal Herrian, ordea planto egin zuten langileek. 50 eguneko grebaren ondoren, Hego Euskal Herrian inor ez kaleratzea lortu zuten. Hemen ez dago inor sobera!

Orain dela mende bat zortzi orduko lan egunaren alde borrokatu zen moduan, orain ere, behar izanez gero, 30 orduko lan astearen alde borrokatu beharko dugu. Produktibitatea hazi bada, eta makinek gure ordez lan egin behar badute, gutxiago lan eginda eta soldatak mantenduta, hobe biziko gara. Horretarako gertutasuna, kolektibo antolatua, politizazioa eta grebak behar ditugu.

Digitalizazioa multinazionalen esku utzi ordez, gure esku hartuta, eta gure artean zertarako erabiliko dugun erabakita, etorkizun oparoa izan dezakegu. Eztabaida hori mahai gainera ekartzeko sortu dugu eragile desberdinek Euskal Herria Digitala ekimena.

Mozorovek dio neoliberalek merkatuaren alde egiten zutela sistema eraginkorrena zelako. Gaur badugu merkatua baina eraginkorragoa den teknologia. Kontua da zeinen esku dagoen eta zertarako erabiltzen den. Burujabetza teknologikoa berreskuratuz gero izan dezakegu amesten dugun mundua eraikitzeko aukera. Jakina, ez da batere erraza izango munduan agintzen duten multinazional teknologiko erraldoi hauei boterea kentzea. Baina, ez ginen errazkerietan ibiltzeko jaio ezta?

Bibliografia

ABDELNOUR, SARAH eta MÉDA, DOMINIQUE (2020), Cuando tu jefe es una app, Iruñea, Katakrak.

BERTHELOT, BENOÎT (2019), El mundo según amazon. Tres años de investigación, Madrid, Popular.

BROSSAT, IAN (2019), Airbnb. La ciudad uberizada, Iruñea, Katakrak.

CANCELA, EKAITZ (2019), Despertar del dueño tecnológico. Crítica sobre la derrota de la democracia frente al capital, Madrid, Akal.

GNUTTI, RUDY (2017), El mundo sin trabajo. Pensando con Zygmunt Bauman, Barcelona, Icaria.

LETERME, CÉDRIC (2020), El futuro del trabajo visto desde el Sur. Crítica a la “CUARTA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL”, Madrid, Popular.

MORENO, JORGE (2018), No tengo tiempo. Geografías de la precariedad, Madrid, Akal.

O’NEIL, CATHY (2017), Armas de destrucción matemática. Cómo el BIG DATA aumenta la desigualdad y amenaza la democracia, Madrid, Capitán Swing.

SRNICEK. NICK (2018), Capitalismo de plataformas, Buenos Aires, Caja Negra.

WARK, McENZIE (2021), El capitalismo ha muerto. El ascenso de la clase vectorialista, Barcelona, Holobionte.

Zergatik ez da Katalunia independente?

Batzuek diote 2017an erabakimena eta arriskuak onartzeko prestutasuna falta izan zirela (“ez zen aprobetxatu Estatua desbordatua zegoen momentua”). Beste batzuek diote arazoa dela urriaren 27ko independentzia adierazpena ez gauzatu izana (“gobernuak aurrera egin eta mobilizazioarekin jarraitu izan bagenu independente ginateke”). Jordi Muñoz politilogo valentziarrak, ordea, beste iritzi bat du: nire ustez Katalunia ez da independentea 2017an ez zirelako independentzia lortzeko baldintzak ematen.

Principi de realitat. Una proposta per a l’endemà del Procés liburuan kontatzen du (Jordi Muñoz, 2020, Ed. L’Avenç). Zein izan zen Procés-aren akats nagusia? Independentismoak ez zuela sekula %50eko langa gainditu (2015eko I27an %47a lortu zuen, 2017ko U1ean parte hartzea %43koa izan zen eta 2017ko A21ean independentismoa berriro %47an gelditu zen). Gehiengo handia da, baina ez nahikoa. %50etik gorako gehiengo argiak ematen duen zilegitasun hori gabe ezinezkoa da Muñozen ustez independentzia lortzea. Espainiar estatuak zilegitasun demokratikoa galdu zuen kataluniarren aurrean, bai, baina arerioak zilegitasuna galtzeak ez dio automatikoki alternatibari zilegitasun osoa ematen. Zilegitasun hori landu eta irabazi egin behar da.

Dena dela, Muñozek dio Procésak, independentzia lortzea oso zaila dela agerian utzi duen arren, erakutsi digula ere independentismoa, mugimendu soziopolitikoa gisa, eta independentziaren aldeko iritzi publikoa Katalunian uste baina solidoagoa eta erresistenteagoa dela. Independentismoa ez da inoiz hain urrunera iritsi. Gero eta babes sozial eta elektoral egonkorragoa du eta goranzko joaerarekin darrai (ez dute errepresioarekin murriztuko, kontrakoa baizik).

Mugimeduaren ideian sakontzen du, esanez, azken hamarkadan Katalunian lankidetza eta lehia estua konbinatu duen aktore desberdinen sare batean oinarritutako mugimendu soziopolitiko bat eraiki dela, soziologia anitz eta transbertsala duen herrialdeko ehun asoziatiboarekin oso lotua. Azpimarratzen du ere mugimenduak harreman konplexuak dituela elite ekonomikoaren zati batekin eta, ideologikoki progresista izan arren, baita sektore zaurgarrienaren parte handi batekin ere, batez ere metropolikoekin.

Muñozek mugimendu honen oinarrian kokatzen ditu, hiru zirkulu kontzentriko bezala, independentismo tradizionala (gutxiengoa zena), autodeterminazio eskubideari erreferentzia konstantea eta autogobernua hobetzeko gehiengo handi eta transbertsalaren borondatea. Energia latente hau Estatutaren erreforma prozesuak aktibatzen du. Garrantzia berezia ematen dio ere liburuaren autoreak 2003ko tripartitari eta berauk proposatutako estatut erreformari, zubi bat eraiki baitzuen bi munduen artean (ERC-PSC/ICV): katalanismo federalistaren parte batek independentismora pasatzeko zubi hori erabiliko du. “Aliantza hura gabe asko konplikatuko zen gaur gauden tokira iristea.”

Dena den, liburuan dioen moduan, independentismoa ez da ezerezean hazi, testuinguru jakin batean eta beste aktoreekin elkarrekintzan baizik. Procésak eragin dituen erreakzioen artean hiru azpimarratzen ditu: Estatuaren erantzun autoritarioa, Katalunia barneko polarizazioa (Cs-en hauteskunde arrakastak adierazten duen moduan) eta ohiko velle catalanismearen nostalgia, lehengo statu quo lasaia faltan botatzen dutenena.

Baldintza horietan indartzen da mugimendu independentista, 2015etik 2017 bide-orri adostuarekin bat eginda. Batasun hura miraritzat jotzen du Muñozek, bat egite horren abaroan urriaren 1eko hiru hipotesi desberdin biltzen baitziren: batzuentzat negoziazioa bultzatzeko erreminta zen erreferenduma (Estatua negoziatzera behartzeko), beste batzuentzat altxamendurako erreminta zen (emaitza kalean defendatu eta Estatuari eskutik joango zitzaion altxamendua sortzeko; hipotesi honek indarra hartzen du urriaren 3ko greban) eta gehienentzat deskonexiorako erreminta zen, minik gabeko deskonexio expres bat (Kataluniako tradizio moderatuak bere egin zezakeen hipotesi bakarra). Gertatzen dena da hiru hipotesietako bakar batek ere ez duela emaitzik lortzen. Estatuak ez du negoziatuko, ezinezkoa da altxamendua gauzatuko duen mobilizazio mantentzea eta Estatuak bere indarra erakutsi du (deskonexio baketsua kimera bat zen).

Eta halaxe iristen da independentismoa traïdors eta hiperventilats artean banatzen den momentura. Zer egin? Jordi Muñozek bide bat proposatzen du.

2017koa krisi konstituzional bat izan zen, eta orain oreka berri batean sartzen ari gara, egonkorragoa edo ezegonkorragoa, luzeago edo laburrago iraungo duena, baina, dena dela, hurrengo urteetako jokozelaia definituko duena. Expres independentzia baztertuta oreka berria Kataluniako eta Espainiako politikaren eboluzioak ezarriko du.

Estatuan funtsean hiru gauza gerta daitezke: egungo ezkerreko gehiengoa kontsolidatzea, hiru eskuinek gobernatzea edo tarteko oreka bat, koalizio handi moduko bat.

Katalunian aldiz lau gauza gerta daitezke: independentismoa zabaltzea, independentismoa dagoen lekuan gelditzea baina erabakitzeko eskubidearen aldeko kontsentsuak gora egitea, egungo posizioak dauden lekuan gelditzea, edo independentismoaren desgastea.

Konbinazio desberdinak eginda ondorio batera iristen da autorea: soluzio politiko batera trantsizioa egiteko probabilitatea, funtsean, independentismoaren eboluzioaren araberakoa izango da. Soilik independentismoa indartu eta soluzio demokratikoaren aldeko %70a artikulatzeko gai bada imajina daiteke irtenbide baikor bat.

Hori jakinda, irabazteko aukerak handitzeko estrategia bat definitzen du, bi aldagai azpimarratuz: independentziaren aldeko gehiengo argia lortu alde batetik, eta soluzio demokratikorako erreferendumaren aldeko gehiengo zabal eta tranbertsal bat artikulatu, bestetik. Bi gauza diferente dira, eta, hortaz, desberdin pentsatu beharrekoak.

Independentziaren aldeko bozak denboran gorantz doaz, eta gorako joera hori soilik mantenduko da mobilizazioak badarrai (desmobilizazioa da mugimendu askoren arriskurik handiena). Dena den, autorearen ustez %50a gainditzeko gakoa egun ditugun instituzioen gobernantza da. Ez da nahikoa botere instituzionala lortzea; erabakigarriena botere horrekin zer egiten den da. Muñozi iruditzen zaio 2017tik hona gobernantza defizit bat izan duela independentismoak: jendeari iruditzen bazaio eguneroko arazo zehatzak konpontzeko ez duela balio, eta soilik etorkizun ezezagun bat proposatzen duela, zaila izango da independentismora jende berria batzea.

Independentismoak egiten duen autonomiaren gobernu on edo txarrak balioko dio boto emaileari errepublika independentea nolakoa izango den jakiteko. Egia da oso mugatua dela egin daitekeena, baina hobe da soluzioak bilatzea, muga hori ezer ez egiteko aitzaki gisa erabiltzea baino. Alderdi subiranisten lehen betebeharra da eskura dituzten instrumentuak erabiltzea arazoak konpondu, errealitatea eraldatu eta burujabetzaren abantailak egindakoarekin demostratzeko.

Dena den, Muñozek dio gehiengo argia ez dela nahikoa: independentismoak irabazteko aukera du, baiezkoaren eta ezezkoaren aldekoen artean adostutako arau garbiak dituen erreferendum bat egiten bada, eta, beraz, galtzaileak emaitzak onartuko dituela bermatzen bada. Orain arte %70 hori artikulatzea ezinkezkoa izan da, besteak beste, procésak polarizazio emozionala eragin duelako. Distantzia emozional hori gainditzeko zubiak eraikitzea ezinbestekoa izango da. 2017 hartan independentismoak planteatu zuen enbatan, jende askok beldurra sentitu zuen bere eskubideak urratuko zirela pentsatzen zuelako. Independentismoak ez zuen beldur horrekin enpatizatu.

Zubiak eraiki eta polarizazio emozional hori baretzeko funtsezko instrumentua da independentziaren aldeko eta kontrakoen arteko berme komunetan pentsatzea: erabakiak hartzeko prozesuetako bermeak adostu eta etorkizuneko identitate eta kultura anitzen enkaje instituzionala ziurtatu emaitza dena delakoa izanda, dependentzia ala independentzia. Tolerantzia eta inklusioa praktikatzeak prozeduretan adostasunera iristea ekar dezake.

Elkarrizketaren aldeko apustuak, ere, lagun dezake bide honetan. Zentzu horretan elkarrizketaren mahaia, emaitzak eman zein ez, aukeratzat du Muñozek. %70aren artikulazio politikoa lagun dezakeen beste gako bat iruditzen zaio Estatuaren erantzun autoritarioaren eta errepresioaren kontrako kontsentsuaren lanketa dela. Eta nazioartera begira ere, independentziaren aldeko gehiengo argi batekin eta erreferendumaren aldeko fronte zabal bat artikulatuta, egoera asko aldatuko litzatekeela iruditzen zaio.

Liburua bikaina eta guztiz gomendagarria da. Procés guztiaren konplexutasunean ausardiaz murgiltzen da, gako asko ematen ditu eta etsipen, derrotismo edo noraezaren aurrean balioan jartzen du hamarkada honetan independentismoak lortu duena. Eta garrantzitsuagoa dena, independentzia lortzeko bide bat proposatzen du.

Lortu du meritu gehigarri bat Jordi Muñozek: lehen aldiz katalanez idatzitako liburu bat irakurri dut hasieratik bukaerara.

M8ko greba feministak erakutsi diguna

Ez nuen oroitzen koadrilan guztiok gizonak ginela; martxoaren 9an konturatu nintzen. Afal aurreko poteoan txantxak, txisteak. Afal orduan, txotx deietan, “utzi pasatzen horiei, bestela…”, neskak zetozenean . Orduek aurrera egin ahala, iragazkiak ezabatuak, barruko minak, haserreak, erresistentziak, jarrera erreaktiboak. Bezperan, feministek Euskal Herriariari orri bat oparitu zioten mobilizazioen Guinnes errekorren liburuan, eta koadrilan, pozez zoratzen ospakizunetan egon ordez, erretxinduta zeuden batzuk.

M8 magikoaren hamaika irakurketa egin(go) dira, mila eta bat ikasgai atera; nik ere badut nirea: greba feministaren arrakasta Euskal Herriko mgimendu feministak azken urteotan egin duen lan nekagaitzaren fruitua izan da (eskerrik beroenak greba hau posible egin duzuenoi; badakit batzuentzat oso exijentea izan dela; esango nuke Bilboko Alternatiben herria amaitzean idatzi nuen postak ez duela gaurkotasunik galdu).

Helburuak garbi, bideari ekiteko prest zeudenen artean aliantza egin, bide orria, mugarriak, proiektuak… adostu eta aurrera. Emakumeen mundu martxa, feministok prest, indarkeria matxistaren kontrako erresistentzia, festetako antolakuntza, Bizkaiko zahar etxeetako langileen greba…

Autonomia osoz. Alderdi politiko baten edo bestearen jarrerak baldintzatu gabeko bidean. Diskurtso erradikala, garbia, ahoan bilorik gabe, tonua apaldu gabe, alderdi politiko hau edo hura minduko ote den arduratu gabe, erabakimenez, konplexurik gabe, mugimenduari inongo mugarik jarri gabe, potentzial osoa garatuz: mugimendura  gehitu nahi dena gehitu dadila.

Batzuek barre egingo zieten. “Nora zoazte hauekin edo haiekin kontatu gabe. Horrela ez duzue ezer lortuko. Betiko lau katuak besterik ez…”Zer nolako ikasgaia.

Eta martxoaren 8an magia sortu zen.  Uholdea nonahi. Marea horretan murgilten ez zena itotzeko arriskua zuen. Samara Veltek Berrian esan zuen: “Batzuei kezka sortu zaie, eskuineko alderdiak ere ahalegindu direlako protestaz jabetzen, bezperan grebari kritika biziak egiten zizkietenetako batzuk lanuztera gehitzeraino“.

Atzo agerraldia egin zuen Euskal Herriko mugimendu feministak: “Alderdi politiko batzuek interes elektoralengatik egindako babes keinuak salatu nahi ditugu“. Horixe da mugimendu sozial autonomo indartsu bat. Bere bidea egin, eta alderdiak interpelatzen ditu konplexurik gabe, gauzak garbi esanez. Zer nolako ikasgaia.

Burujabetza prozesua ere halakoxea imajinatzen nuen nik.

La falacia de contraponer la vía bilateral a la unilateral

EditNotGipEl editorial de Noticias de Gipuzkoa me ha afectado mucho, demasiado. Llevo todo el día jamándome el coco, y aunque haya puesto un par de tuits, que al final han sido cuatro, no he conseguido quitarme este ruido de la cabeza, por lo que he decidido someterme a la terapia que nunca falla: fijar por escrito las ideas que no paran en mi cabeza (cuando acabe el post, estaré en paz, y dormiré tranquilo; gracias, blog).

No sé por qué, pero después del día de ayer, independencia catalana y artículo 155, esperaba encontrarme otra cosa en el editorial. El título lo dice todo; es la misma posición de Podemos. La búsqueda incansable de la centralidad. Una peligrosa equidistancia que equipara el procés, intento de un pueblo de conseguir más libertad por vías democráticas y pacíficas, y la deriva autoritaria del Estado español, que no duda en usar su poder y su violencia contra ese pueblo.

Que un periódico que busca crear opinión entre la gente abertzale, intente llevar a sus lectores y lectoras a esa posición, cuando el parlament de Catalunya acaba de proclamar la independencia, me parece tremendo. No sólo porque la lógica diga que se tendría que poner del lado del nacionalismo catalán, y que debiera celebrar la declaración de independencia. No sólo porque está claro, quién pisa a quién. Es que, si te colocas en el justo medio de una pareja donde la relación de poder es tan asimétrica, te estás poniendo de facto en el lado del fuerte. Muy duro.

Y el editorial habla del fracaso de la vía unilateral. Pero, ¿por qué dice que ha fracasado? ¿Es que esto ha acabado? En absoluto. ¿Es que Catalunya no ha avanzado desde que empezó con la vía unilateral, una vez comprobado que la otra vía era imposible debido al NO perpetuo de Estado español? ¿Es que no hay más gente favorable al derecho a decidir? ¿Es que no hay más gente a favor de la independencia? ¿Es que no hay más gente dispuesta al compromiso para conseguir la independencia? ¿En qué ha fracasado, entonces? ¿En no convencer al Estado español? ¿Podría ser que la persona que ha escrito el editorial deseara ese fracaso, y por eso lo que busque pueda ser que la gente, aunque sea abertzale, crea que los y las catalanas han fracasado? Muy duro.

Para terminar, el editorial insinua que hay otro camino: el bueno. Me imagino que será el de la bilateralidad y el acuerdo. Esa vía que todos y todas queremos. Esa que los catalanes intentaron una y otra vez. Aquella que sí fracasó.

Igual quieren hacer creer a la gente que esa vía, la que a todos y todas nos gustaría (porque a nadie le gusta complicarse la vida), es posible. Y yo digo, si esa vía, la de la bilateralidad es alguna vez posible (si de lo que estamos hablando es del derecho a decidir), será porque Catalunya ha emprendido la vía unilateral. Y es verdad que esta vía también puede fracasar, porque la vía unilateral es una condición necesaria, pero no suficiente, para que se dé la bilateralidad.

Autogobernuaren lantaldea, biluzik

EinsteinZertarako ikasi behar dugu latina? Eta historia? Eta filosofia? “Hori da un rollo ez duela ezertarako balio”. Umeek eta nerabeek egiten dituzten ohiko galdera eta baieztapenak. Ume haiek, ordea, adinean aurrera egin dute, eta zenbait aginte postuetara iritsi dira. Eta dirudienez galdera horien atzean oinarri sendoak aurkitu dituzte ikasketak aldatzeko, eskola mailan zein unibertsitatean. Enpresen beharretara egokitzea da erronka, ikasketak amaitzean enplegua aurkitu ahal izateko.

Jakina, modu horretan, zientziek ospea eta arrakasta lortu duten bitartean letrak ordea  baztertuak izan dira; zertarako denbora alperrik galdu grezierazko testuak aztertzen? Gero eta teknokratagoak gara. Ideologia, politika, ekonomia… ez dira garai batean bezala mundua eraldatzeko tresnak, ondo kudeatu beharreko gaiak baizik. Mundu erreala dena da, eta berau ahalik eta hobekien eta modu eraginkorrenean kudeatzea da kontua, auzi guztiak teknikoak eta zientifikoki neurtu beharrekoak bailiran. Horregatik gutxiesten gaituzte baloreetaz, etikaz, bidegabekeriekin amaitzeaz, mundu hobea eraikitzeaz… hitz egiten dugunean. Idealista hutsak, errealitatetik kanpokoak, ameslariak… omen gara. Mundu mugatu eta zikin honetan nork bere ardura hartu eta erabakietan “ez bustitzeko” aitzakiak omen, guk esaten ditugunak.

Bada, momentu batez, sinistuko dut hori hala dela, auzi guztiak teknikoak direla, eta zientifikoki neurtuko dut Autogobernuaren lantaldeak  ia 4 urte hauetan egin duen lana. Hau da, bere garaian fiskikan ikasi nuena behingoz erabili egingo dut, eta hala demostratuko dut ez nuela hura alperrik ikasi.

Lanaren formula honokoa da:

W = F x d
(Lana=Indarra x distantzia)

Ez dut ukatuko lantaldean ibili den jendeak indarra erabili duela; Eusko Jaurlaritzak eta Legebiltzarrak indar handia jarri dutela lantalde hau emankorra izan dadin. Baina distantzia neurtzean dator arazoa: 2014tik hona mugitu garen diztantzia, optimista jarrita, zero da. Are, Espainiako gobernuak, PSOEren laguntzaz, 155. artikulua aplikatu duen honetan, autogobernu lantaldea larru gorritan gelditu da, guztiz biluzik. Zertan gabiltza txori eta loreez eztabaidan, autonomien Estatua bera desagertu denean?

Ikuspegi teknokratiko batetik, beraz, Autogobernuaren lantaldearen eraginkortasuna hutsaren hurrengoa da.

Baina, aizue, zer gertatzen da lan hori politikoki neurtzen badugu? Hau da, autogobernuan aurreratu duguna neurtu ordez, EAJk urte hauetan aurreratu duena neurtzen badugu? Ño! Orduan bai! Orduan formulak lantaldean lan handia egin dela frogatua gelditzen da.

Guztia teknikoa dela sinestarazten diguten bitartean, ez ote digute politikoki gol bat bestearen atzetik sartzen? Indar handia jarri, bai, baina lana, norentzat?

Lo único que querían es votar

37218306700_75ff7f18ba_zYa sé que no, pero pareciera que los principales partidos y medios españoles, excepto Podemos, no supieran que lo único que quiere la inmensa mayoría en Catalunya (según los últimos datos un 83% de los y las catalanas) es votar con total libertad y normalidad, de manera democrática, el estatus político que desean, y que el problema para no poder hacerlo es que España no le deja. Es algo obvio, pero parece que hay que decirlo, porque si esto se supiera y se tuviera en mente, no tendrían sentido las cosas que se escuchan últimamente.

“El referéndum del 1-O no tiene validez”, “hay gente que ha votado dos veces”, “es un pucherazo”, “no tiene garantías”… dicen los que por todos los medios han intentado que no se realice la votación, los que no dejan hacer una consulta en condiciones normales. ¿Tienes dudas sobre la validez del referéndum? La solución es sencilla, ¿verdad? Si quieres un referéndum que tú puedas dar por bueno, deja que se haga.

“Sólo ha participado el 43%”, “sólo han votado 2 millones por la independencia, y en Catalunya viven 7 millones y medio de personas”… Los que hicieron lo imposible para que no pudiera votar nadie, se quejan de que votó muy poca gente. 2.044.038 síes el 1 de octubre de 2017. El 18 de junio de 2006, en el referéndum sobre el Estatut, 1.881.765 síes.

“Una minoría no puede imponer la independencia”, “el domingo se movilizó mucha gente en contra de la independencia”, “hay movilizaciones para todos los gustos, no hay una mayoría clara para la independencia”… ¿De verdad quieres saber si hay una mayoría clara para la independencia? Eso no se mide en las calles, eso se mide en un referéndum. Los que no dejan hacer un referéndum dicen que no está clara la mayoría independentista.

“Es que el referéndum tiene que ser legal”, “el proceso tiene que seguir el camino que marca la constitución”, “el diálogo es posible sólo dentro de la legalidad”, “el PSOE está dispuesto a dialogar y a dar una solución política al problema de Catalunya”… El camino legal hacia un nuevo estatus ya está recorrido con el Estatut aprobado por el 88% del Parlament de Catalunya en 2005, cepillado primero por Zapatero (no cumplió su palabra) y Mas, cepillado después por Alfonso Guerra, votado en referéndum en 2006, y recurrido por el Tribunal Constitucional, que declaró inconstitucionales 14 de sus artículos en 2010. Catalunya quería ese camino. Pero España se lo impidió.

Mirad a que situación hemos llegado. Mirad lo que está sucediendo. Mirad que decisiones se están tomando. Escuchad que cosas se dicen. Y recordad, lo único que querían los y las catalanas es un nuevo Estatut. Lo único que querían los y las catalanas es poder votar como lo hicieron Quebec y Escocia. Eso es lo único que querían. Porque ahora, visto que no es posible ni reformar el Estatut, ni hacer un referéndum normal, y vista la saña española para evitar conocer lo que Catalunya realmente quería, yo creo que lo que ahora quiere Catalunya es la independencia.

Estatu konfederala ala akordioa

IbarretxeMaragall

Guztiok bizi nahi dugu lasai, besteekin ongi konponduz, liskarrik gabe, elkar errespetatuz. Elkarrizketa, adostasuna, akordioa, bakea, aldebikotasuna… nik ere nahi nituzke. Nork ez?

Baina jendea gosez hiltzen da, armaz, erraz senda daitezkeen gaixotasunez. Jendea kalean bizi da, mehatxupean, beldurrez, ihes egitera behartua dago. Jendea ez da hilabete amaierara iristen, esklabo da, beste batzuentzat lan egitera behartua dago miseria baten truke, askotan ezeren truke. Hilabeteko kontratuak, egun batekoak, bi ordukoak. Eskubide bat bestearen atzetik urratzen da. Oinarrizko eskubideak, sozialak, zibilak, politikoak. Desberdintasunak handitzen ari dira, demokratzia pobretzen.

Basoa erdi betea edo erdi hutsik ikus daiteke. Batzuetan alde onei erreparatzen diegu, besteetan txarra paratzen zaigu mutur aurrean. Dena den, berdin jarraitzea erabakitzen dugu, bakearen izenean, bizitza gehiago ez konplikatzearren. Hobe gauzak bere horretan uztea, izan ere, zailtasunetan eta liskarretan sartuta ere, zer lortuko dugu? Erdi ongi edo erdi gaizki egonda ere, hobe lasai, ezaguna zaigun egoera batean; zertarako sartu nola amaituko diren ezin asma dezakegun abentura utopikoetan?

Esango nuke gehienak hor kokatzen garela; arruntena dela gure ezin egonak eta hausturak barnean gorde eta egunerokoarekin jarraitzea iskanbilarik ez sortzearren. Zenbaitetan, ordea, zerbait gertatzen zaigu, aktibatu egiten gara ez dakigu nola, eta bapatean espero ez genuen borroka batean aurkitzen gara, korronte ezezagun batek bultzatuta. Katalunia da adibide bat.

Euskal Herrian, ordea, ez gaude puntu horretan. Aukera egon liteke, dena den, inflexio puntu batean sartzeko, Kataluniak eraginda. Kontua da batzuek inflexio puntu horri heldu nahi diotela kosta ala kosta eta beste batzuk, aldiz, ahalak eta bi egiten ari direla aukera hori uxatzeko.

Arre ala so honetan etorri da Urkullu Lehendakariaren Estatu konfederalaren proposamena. Aldebikotasuna eta akordioa Espainiarekin, Estatu konfederala ortzimugan. Eta Egibarrek argitu digu zer den Estatu konfederala: Europar Batasuna da adibide bat.

Gadera da: Ibarretxek 2004ean proposatu zuena ez al zen gauza bera? Eusko legebiltzarrak gehiengo osoz onartu zuen erabakitze eskubidea jasotzen zuen Estatutu berria, eta Kongresuan ez zioten eztabaidarako ere atea zabaldu. Estatuan nazio politiko bakarra dago, eta berak soilik du erabakitzeko eskubidea. Garaian esaten zen Estatutu berriak ez zuela kontsentsu nahikorik lortu EAEn, PSEren adostasunarekin etorri balitz desberdina zitekeela; Kataluniara begiratzeko, haiek ari zirela Estatutu proposamena ongi josten.

Halaxe zen, 2005ean Kataluniako parlamentuan %89ko babesa jaso zuen tripartitoaren estatutu proposamenak. Kataluniako PP bakarrik azaldu zen kontra. Zapaterok esana zuen Kataluniak onartzen zuen estatutua bere horretan onartuko zuela. Baina ez. Madrilen ezinezkoa zen estatutu hori zetorren moduan onartzea (Katalunia nazioa da zioen estatutuak) eta Artur Masek Zapaterorekin akordioa lortu zuen Katalanek onartutako estatutua desitxuratuz (nazio hitza sinboliko bihurtzen zuen) sekretupean egindako bilera batean.

Estatutu desitxuratu hura 2006an onartu zen Kongresuan gehiengo osoz, eta ondoren Katalunian erreferendumean herritarrek baietza eman zioten, parte hartze eskasarekin eta atsekabe puntu batekin.

Ulertu nahi dut hau dela estatutu berriaren bidea elkarrizketa, aldebikotasuna, akordioa eta legea (Konstituzioa) errespetatuz egitea. Ez? Hau da, estatutu berritik nazio hitza eta erabakitze eskubidea kendu behar da Kongresuak gehiengoz onartu eta aurrera egin dezan. Berdin du Katalunian, zein Euskadin, zer kontsentsu lortzen duen.

Gauzak horrela eta konstituzioa errespetatuz, Kongresuko oniritziarekin eta Kataluniarrek erreferendumean emandako baietzarekin estatutu horrek aurrera egin beharko luke, ezta? Bada ez. PPk Auzitegi Kontsituzionalera jo zuen estatutu horren aurka, eta Konstituzionalak, bide legal guztiak egin zituen estatutu desitxuratu hura are gehiago desitxuratu zuen 2010ean artikulu batzuk antikonstituzionalak zirela ebatziz eta baliorik gabe utziz. Hortik dator, hein handi batean, gaur egun Katalunian bizi dena.

Beraz, ikusi dugu Espainian aldebikotasunak, elkarrizketak, akordioak eta bidea konstituzioak markatzen duen moduan egiteak nora daraman. Ezinezkoa da erabakitze eskubidea jasotzen duen estatutu bat aurrera ateratzea bide horretatik. Ibarretxeren saiakerak erakutsi zuen. Kataluniak egin zuen bideak are gehiago. Espainia ez da Britainia Handia. Espainia ez da Kanada. Nahi genuke, baina ez da, azken hamarkadak ezin argiago erakutsi digun moduan (aurretik konbentzituta ez baginen!).

Hortaz, Espainian Estatu konfederala aldebikotasunez eta adostasunez lortzea oximoron bat da, zirkuluaren koadratura. Bata ala bestea, ezin dira biak elkarrekin eman. Kontu da proposamen hori eginda zer bilatzen duen Urkulluk: aldebikotasuna eta adostasuna Madrilekin, gauzek bere horretan jarrai dezaten, ala Estatu konfederala, Kataluniak bultzatuta, hemen aldaketa prozesu batean abia gaitezen.

Esango nuke Lehendakariak berak erabili zuen esaldiak argitzen duela kontua, “en el horizonte de un estado federal” esan baitzuen. Ortzimuga ezin da inoiz harrapatu, gerturatu ahala ihes egiten du.

Mendira joan burujabetza prozesua atzeratzeko?

Interesez irakurri dut Xabier Letonak Mario Zubiagari egin dion elkarrizketa Argian. Hiru ohartxo egin nahi nituzke:

  1. Zubiagak dio burujabetza sozialerako indar metaketa eta Gure Esku Dagoren (GED) egungo dinamika ez direla kontrajarriak. Esango nuke halaxe ikusten duela ELAk ere, azken Aberri eguneko agiria irakurtzea edo ELAko militanteek GEDen galdeketetan izaten ari diren parte hartze aktiboa ikustea.
  2. Dio Lizarra eliteen prozesua izan zela. GED ez dela eliteen prozesua, mugimenduan inplikatzen diren herritarrak joango direla norabidea zehazten. Ederki. Baina iruditzen zait garrantzitsua dela, ere, burujabetza prozesua, gehiago itxaron gabe, abian jarri nahi duten eragileek estrategia, epe eta eta helmuga, zein tarteko helmuga batzuk, adostea aurrera egin dezagun. Ez daitezen beste hamar urte pasa, autogobernu lan taldeetan, geldirik, zenbaitzuk ez dutelako prozesua abiatu nahi, oraingoz.
    Ildo horretan ulertu behar da Elorrietaren, zein ELAren, proposamena. Adostu dezagun bide bat abiatzeko prest gaudenak, martxan jartzeko.
  3. Horregatik harritu egin nau elkarrizketa amaierak: Zubiagak kezka azaltzen du ELA ez ote den mendira joango, bere autonomian eroso, neoliberalekin ezer ez adosteko aitzakiarekin, prozesua bost-hamar urte atzeratzeko. Hain justu, ELAk egiten duen proposamena kontrako zentzuan doanean. Hau da, prozesua abiatzeko, geldirik egon nahi dutenen zain egon gabe, jar gaitezen martxan, baina ez mendira joateko, burujabetza eskuratzeko baizik.

Extractos del libro”Continuidad o ruptura” de Raul Zelik

zelikcontinuidadorupturaUn día que coincidí en Barcelona con Floren Aoiz, hicimos la visita obligada a la librería cooperativa de Sants “La Ciutat Invisible“. Allá me recomendo Floren este libro (“Continuidad o ruptura. Perspectivas de cambio en el Estado español”, Raul Zelik. 2016, Ed. Capital Swing), y caí en la tentación.

Agradezco a Floren la recomendación, porque el libro me ha gustado mucho, sobre todo a partir del cuarto capítulo (¿Derrocar al Gobierno en las elecciones?: la “hipótesis Podemos”).

Ahora que andamos compartiendo ideas para ver si acertamos como poner en marcha un proceso soberanista en Euskal Herria desde el soberanismo social, me he animado a compartir con vosotras algunas claves para el cambio que acertadamente formula Zelik en el libro:

“El derecho a decidir supone un paso hacia la supresión del componente étnico en el discurso independentista. El centro no lo ocupa la cuestión nacional, sino la denuncia de un statu quo antidemocrático y el derecho de una comunidad, definida exclusivamente desde el punto de vista territorial, a decidir ella sola acerca de su orden territorial, político y constitucional” (Página 123)

“Si hay algo que se puede aprender de la historia de los partidos comunistas, socialdemócratas y verdes, es que los principios emancipadores no deben abandonarse en beneficio de una supuesta “eficacia” y de la gobernabilidad. El arte de la política de izquierdas estriba en combinar la transformación solidaria y democrática radical hacia afuera y adentro con la capacidad de acción política. Y esto es así precisamente por razones de “eficacia”.” (Página 136)

“Los partidos de izquierdas deberían concebir su trabajo parlamentario o gubernativo como una forma más de resistencia contra el capital y sus instituciones. Pero esto también implicaría que el trabajo institucional solo será productivo si está al servicio de un proceso social y organizativo, y no al contrario, es decir, que los resultados electorales del partido sean contemplados como el proceso social.” (Página 148)

“Son importantes los resultados electorales, pero dichos resultados no transforman las sociedades […] La CUP catalana ha contribuido a que el debate político catalán se desplazara hacia la izquierda y a que un partido liberal de derechas como Convergència apoye, al menos de momento, un programa que va más allá de lo que defiende el PSOE en Madrid. También resulta interesante el ejemplo de Bernie Sanders. Su campaña electoral de 2016 va menos encaminada a conquistar un cargo que a concenciar a la sociedad estadounidense sobre sus contradicciones fundamentales -desigualdad social, segregación clasista, racismo- y a transmitir a las clases subalternas una idea de su poder potencial. Así es como las elecciones y la participación institucional pueden convertirse en catalizadores de procesos sociales y organizativos.” (Página 151)

“Una izquierda transformadora no puede ignorar que ha de modificar cuestiones estructurales:

  1. Estrategias de contrapoder en lugar de obsesión por las elecciones.
  2. Estructuras colectivas y una “feminización de la política” en lugar del culto a la persona.
  3. Partidos sociales en lugar de electoralismo.
  4. Un anclaje social en las clases subalternas (el “65%”) en lugar de una difusa retórica nacional y ciudadana, y, sobre todo:
  5. Sinceridad en vez de tacticismo.” (Página 154)

Buenas claves las que nos da Zelik. Qué dificil ponerlas en práctica. No obstante, no queda más remedio que intentarlo, y volverlo a intentar, hasta conseguirlo.