Trip metal: Hego Euskal Herriko metalean gertatzen ari denarekin ez galtzeko

Tijuana in Blue talde mitikoaren Trip metal kantua etorri zait burura gaur, Hego Euskal Herriko metalean gertatzen ari denarekin jendea aluzinatzen ari dela imajinatzen baitut. Normala da, ez baita ulertzeko batere erraza:

– UGT sindikatuak lau lurraldeetako metaleko hitzarmenak sinatu ditu.

– CCOOk Nafarroako, Arabako eta Bizkaiko metaleko hitzarmenak sinatu ditu, baina Gipuzkoakoa ez duela sinatuko dio, beste hirurak baina hobekuntza gehiago jasotzen dituenean eta, nabarmen, besteak baina hobea denean.

– LABek Arabako eta Bizkaiko hitzarmenak sinatu ditu, baina Gipuzkoakoa ez omen du sinatuko.

– ELAk Nafarroako, Arabako eta Bizkaiko hitzarmenak ez ditu sinatu, baina Gipuzkoakoa sinatuko du.

– ADEGI patronalak beste hiru patronalak baina eskaintza hobea egin du, greba egunik egon gabe.

Entra en el mundo del trip metal… trip, trip, trip metal…

Edukiak begiratu

UGTren postura erraz ulertzen da, guztia sinatzen du. ELArena ere ulergarria da, hitzarmen bakarra sinatu du, hain justu, eduki onenak dituena. CCOO eta LABena, ordea, zailagoa da ulertzen. Gipuzkoako hitzarmena baina eduki kaskarragoak jasotzen dituzten hitzarmenak sinatu ondoren, nolatan ez dute sinatu nahi hau?

Datuak begiratu

Orain urte batzuk ikerketa batek zioen Euskal Herria zela Europan greba gehien egiten zen lurraldea. Berriki Estatu mailako 2022ko datuak argitaratu dira: Hego Euskal Herrian Estatu osoko greba guztien %56 egin ziren. Eta aurreko hilabetean 2023ko datuak azaldu ziren: Gipuzkoan egin diren greba egunen %88,7a ELAk deitutakoak dira (1.230 egun). LABek 154 greba egun deitu ditu.

Jakina, grebak lan baldintzak hobetzeko egiten dira. Zentzu horretan, datu esanguratsua eman zuen El Saltoko Gessamí Forner kazetariak orain gutxi: greba kopuru horiei esker Hego Euskal Herrian eman dira Estatuko soldata igoerarik altuenak; Gipuzkoa,txapeldun, %6ko igoerarekin. Greba kopurua eta lan baldintzak estuki lotuta daude, agerian gelditzen denez.

Baina, ez zaitezte engaina. Greba egitea ez da batere erraza, ezta atsegina ere. Langileek grebara jotzen dute beste erremediorik ez dutenean. Nahi dituzten hobekuntzak lortzeko beste biderik ez dielako ematen parekoak. Greba lan baldintzak hobetzeko bide bat da, bide nagusia. Horretan zalantzarik duenak eman diezaiola begirada bat ELAk argitaratu berri duen 2022ko urtekariari. 86 garaipen azken urtean, garaipen bat lau egunetik behin. Erraz esaten da.

Gainera, greba eta garaipen horien fruituak ez dituzte soilik greben protagonistek jasotzen. Zenbaitetan, gutxitan, enpresa edo patronal batek, parean langileak grebak egin eta luzatzeko gaitasuna eta determinazioa duen sindikatu batean antolatuta daudela ohartuta, nahiago du amore eman, eta langileek onartzeko moduko eskaintza bat egin, greba abian hastea baino. Dudarik ez izan: ADEGIren erabakian Arabako eta Bizkaiko metaleko grebek eragina izan dute, Gipuzkoa eta Hego Euskal Herrian egiten diren gainerako greba guztiek eragina izan duten moduan.

Kontuz kontakizunekin

Edukiek eta datuek hori erakusten dute, baina datu eta edukiez gain kontakizunak entzungo dituzue. ELAk sektoreak abandonatu dituela. ELAk grebak egitea besterik ez duela nahi. ELAk nahita luzatzen dituela grebak, interes korporatiboengatik. ELAk ADEGIrekin aliantza duela… Eta, ui, ELAk sektoreko hitzarmena sinatu du! Ui, ELAk greba egin gabe hitzarmen bat sinatu du! Ui, baina ELAri greba luzeak interesatzen bazaizkio zergatik ez du grebarik deitu Gipuzkoako metalean? Ui, baina ELAk ADEGIrekin akordioa badu zergatik egin ditu aurten 1.230 greba egun Gipuzkoan?

Kontakizunak beharrezkoak ditugu eta, orokorrean, funtzionatzen dute. Baina, momenturen batean, gertakari batek sinistu duzun kontakizunen bat kontraesanean jartzen badizu, hau da nire gomendioa: jo eduki eta datuetara. Gauzak askoz argiago ikusten dira horrela.

El cooperativismo solidario de ELA en la Segunda República

A menudo me preguntan: ¿cómo así participa un sindicato como ELA en la nueva ola cooperativista vasca junto con Fiare, Goiener, Koop57, Olatukoop, Biziola, Izarkom…?

Cuando hablamos de cooperativismo vasco el nombre que nos viene a la cabeza es Mondragon, pero hay otro cooperativismo anterior a él, menos conocido, que florece en la Segunda República y que Franco fulmina: el sindicalismo solidario del sindicato ELA.

Extraigo aquí algunos fragmentos del libro “ELA en la Segunda República. Evolución sindicalista de una organización obrera” de Dario Ansel (2011, Txalaparta y Manu Robles-Arangiz Fundazioa), para aquellas personas que tengan interés en el tema:

Durante el quinquenio republicano, la construcción de un sindicato moderno y más reivindicativo no fue óbice para que ELA siguiese ocupándose de dos tareas tradicionales como eran el cooperativismo y el mutualismo. Fue precisamente durante la Segunda República cuando la acción cooperativa y la acción mutualista, que desde la fundación del sindicato habían caracterizado el programa y la praxis solidarios, entraron en una nueva fase de madurez.

El momento decisivo que marcó un cambio de ruta y una aceleración del cooperativismo solidario fue el segundo congreso de ELA (Gasteiz, 1933). Se analizó los beneficios sociales y culturales del cooperativismo y se remarcó la conveniencia y la oportunidad de abrir nuevas cooperativas. Además, para mejorar la eficiencia del cooperativismo se subrayó la necesidad de la centralización y de la coordinación, abogando, de hecho, por un mayor compromiso y un mayor protagonismo de los órganos directivos del sindicato ELA. El importante acuerdo final ratificado después del debate congresual, sirvió de patrón para construcción del futuro movimiento cooperativo vasco: Constitución de Cooperativas de Consumo en todos los pueblos donde exista Agrupación de Trabajadores Vascos (ATV), Creación de las Federaciones Regionales de Cooperativas Vascas de Consumo, Creación de la Cooperativa de Crédito, Creación de la Caja de Ahorros dentro de la Cooperativa de Crédito, creación de Cooperativas de producción industrial, agrícola y pesquera con objeto de que sus productos sean consumidos dentro de Euzkadi con la consiguiente economía para las Cooperativas de producción y consumo por la supresión del intermediario, establecer la debida relación entre las Cooperativas de producción y la Cooperativa de Crédito…

Es bastante evidente el intento de proceder a una politización del cooperativismo que, además del carácter de servicio, pasaba a ser un instrumento de modificación del tejido socioeconómico. Ya no se trataba de un sencillo reparto del surplus acumulado por las cooperativas de consumo, sino de la participación en el propio proceso productivo y del acceso por parte de los socios a la propiedad de los medios de producción. El documento hacía hincapié en la necesidad de crear un vínculo más fuerte entre el movimiento cooperativo y el sindicato solidario. Las cooperativas asumían un papel fundamental que iba a integrar las funciones sindicales de las agrupaciones.

Las funciones atribuidas a la cooperación fueron a la vez ideológicas y prácticas. Sobre todo se trataba de un instrumento para la promoción de la justicia social ya que garantizaba una mejora concreta de las condiciones materiales de los trabajadores. Pero a la vez, en una visión más tradicional e ideologizada, fue percibido como un medio capaz de favorecer la restauración del mítico igualitarismo vasco, y por esta razón se convirtió en el cimiento de la sociedad y del sistema económico que el nacionalismo aspiraba edificar, en la piedra angular del nuevo orden social de la futura nación vasca.

Esta visión tradicional convivía con una orientación más progresista que es posible atribuir al sindicato solidario. Según esta orientación el cooperativismo era un factor de modernización, un importante medio de transformación social y económica y un agente transformador del sistema capitalista por permitir el acceso común de los trabajadores asalariados a la propiedad del capital y de los medios de producción, y por liberar el trabajo para convertirlo en un factor productivo autónomo no sometido al control del capitalista industrial o agrario.
El mensaje solidario hizo hincapié precisamente en la fuerza transformadora y reformadora del cooperativismo capaz de imprimir un nuevo rumbo al injusto desarrollo socioeconómico capitalista, un nuevo rumbo fundado en la centralidad y en la plena libertad del trabajo. Se trataba de una orientación marcada por el protagonismo absoluto del sindicato y por al supeditación de la acción cooperativa a las necesidades de clase y de resistencia de la organización obrera.

Existían muchos obstáculos que había que rebasar y que dificultaron la marcha inicial de varias cooperativas. En particular, hay que tener en cuenta la desconfianza inicial y las dificultades económicas personales de muchos solidarios y nacionalistas durante estos años de crisis. No obstante, la coordinación y la centralización organizativa, con la creación de la comisión de cooperativas en un principio y con la creación a principios de 1934 de la Federación de Cooperativas Vascas, hizo que cooperativismo de ELA tuviera éxito.

Las cooperativas de consumo eran las mayoritarias, sin embargo, algunas agrupaciones solidarias lograron organizar cooperativas de producción. Los mayores logros en el cooperativismo productivo fueron alcanzados en Gipuzkoa. Las reducidas dimensiones de la industria provincial favorecieron la creación de microempresas cooperativas con capitales modestos. La cooperativa de producción más importante y la que mejores resultados logró fue EIAL (Euzko Izkigugilluginen Alkar Laguntza). Fue organizada en 1933 para contrastar el agravamiento de la crisis industrial armera durante los años treinta: “Solidaridad de Obreros Vascos de Eibar, en lugar de dar subsidios a sus parados que a la larga no resuelven el duro problema, ha ideado un modo de darles trabajo remunerado, por medio del auxilio de todos los solidarios que trabajan, creando una verdadera Cooperativa de producción.” La razón principal que motivó la creación de EIAL fue la necesidad de crear puestos de trabajo para los solidarios parados, y esta observación es aplicable a la mayoría de las cooperativas de producción promovidas por ELA.

Otra experiencia muy interesante fue la de las cooperativas del mueble. La primera fue la de Zarautz que funcionaba desde 1933. Fue más bien un taller colectivo cuya creación fue determinada por el cierre de la fábrica Beristain y el consiguiente despido de más de 70 obreros. La cooperativa de Zarautz, así como otra en Azpeitia, se encontraba aún en fase de organización en julio de 1936. Otra cooperativa obrera de construcción de muebles fue la de Balmaseda. Sabemos también que se encontraban en fase de formación las cooperativas de producción de pan de Bilbao y Mungia, las cooperativas de producción de armas y de botones de hueso de Gernika, además de unos talleres colectivos de la construcción organizados por la Agrupación de Trabajadores Vascos (ATV) Donostia. Además desde 1935 actuaban varias agrupaciones-cooperativas rurales navarras: la ATV de Tafalla había adquirido una finca de regadío que posteriormente había parcelado entre sus propios socios para el cultivo directo; la ATV de Carcastillo y la de Artajona adquirían por cuenta de sus afiliados, a precios más ventajosos, simientes y abonos minerales; la ATV de Sesma puso en marcha un taller de producción que adquiría materias primas que los socios podían trabajar de modo artesanal para producir esterillas, serones, alforjas, vencejos, que luego la misma cooperativo se encargaba de confeccionar y vender; finalmente, la ATV de Marcilla proyectó la creación de una fábrica cooperativa de conservas para encontrar una solución viable que pudiera favorecer e incentivar la producción local.

Incluso se fue más allá de las cooperativas productivas. Dado que la falta de capitales ocasionó grande dificultades en las fases iniciales a las empresas cooperativas, los directivos federales incentivaron la cooperación de crédito. No se trataba de una propuesta nueva; ya durante los años veinte fue avanzado un proyecto dirigido a la creación de un banco solidario destinado, a través de los ahorros particulares y de las ganancias de las cooperativas de consumo, a acumular los capitales necesarios para impulsar el cooperativismo de producción y de paso ampliar la propia oferta cooperativa en el sector comercial. En 1933 se propuso concretamente la creación de una caja de ahorros que habría de actuar en el seno de una cooperativa de crédito. Sabemos que en 1934 Heliodoro de la Torre, Manu Robles Arangiz, Pedro Ormaetxea, Justo Zubizarreta y Pedro Ispizua estaban trabajando para poner en marcha un Banco de Crédito Cooperativo Vasco que sin embargo nunca llegó a realizarse.

Poco antes del estallido de la Guerra Civil, ELA y la Federación de Cooperativas Vascas lograron organizar una cooperativa sanitaria.

Norberaren ipurdia garbitzeko gainerakoena zikintzen

“Babes itzazue greban diren zahar-egoitzetako langileak eta babestu ezazue bere sindikatua.” Ken Loachek 2019ko zinemaldiko itxiera ekitaldian esan zituen hitzok, argazkietan jartzen duen irribarre behartuarekin txalotuko zituen Markel Olanok. Maskarilla gabeko garaiak ziren, baina ezin izan genuen ikusi erresidentzietako egoeraren Gipuzkoako ahalduradun nagusiaren keinua.

Garai hartakoa da, ere, ELA sindikatuak Hego Euskal Herriko egoitzetan egindako azterketa. Lurraldeka zenbat langile dagoen egoiliar bakoitzeko (ratioa) eta eguneko 24 orduetatik zaintzaileak egoiliar bakoitzarekin zenbat denbora pasa dezakeen neurtu zuten. Gipuzkoako datua: 92 minutu. Azterketa horretan langileek zioten “egoiliarrak zaintza duina jasotzeko behar duen dedikazioa eta kalitatea ez dira, inondik inora, bermatzen […] langileok behin eta berriz eskatu dugu ratioak igotzea, gizartea gero eta zaharragoa den heinean, gero eta gehiago direlako menpekotasun egoeran dauden pertsonak, eta gero eta anitzagoak profilak.”

Egiten zuten proposamena zehatza zen: zaintzaileek egoiliar bakoitzari egunean gutxienez 2 ordu dedikatu ahal izatea, erizaina 24 ordutan, garbitzaile kopurua %53an handitzea eta sukaldari bat 50 egoiliarreko. Eskaera hauek 2019ko otsailean egin zituzten Hego Euskal Herriko zahar-egoitzetako ELAko langileek. Hiru urte ondoren egoera ez da aldatu, eta Hegoaldeko lau lurraldeetako erresidentzietako langileak borrokan dira, lurralde bakoitzean dagoen indar-harremanen arabera, bakoitzak ahal duena hobetzeko helburuarekin.

Garrantzitsua iruditu zait sektore honetako azken urteotako panoramaren errepaso labur bat egitea Txara I-eko eskandalua eta ekarri dituen erreakzioak hobeto ulertzeko. Zoriondu egin behar da elDiario.es-eko Iker Rioja kazetaria, ekaitza sortzea lortu duen izenburua jarri ziolako albisteari: Una inspección revela que una residencia privada de Donostia tenía a los mayores 14 horas sin comer.

Berehala atera zen Maite Peña esanez kasu isolatu bat zela, 325 ikuskapenetatik bakarra dela, Txara I-eko 116 egoiliarretatik 16 soilik egon zirela egoera horretan, garai puntual batean, gainera, abuztuan.

Egoiliarren senideek, ordea, egoera horiek ohikoak direla esan zuten. Arazoa ez zela egoitza horretan soilik ematen, baita besteetan ere. 16 egoitza desberdinetako langileek, ere, beraien testigantza eman zuten, datu zehatzak mahai gainean jarriz, arazoa orokorra eta aspaldikoa dela azpimarratzeko. Iker Riojak berak ikerketa bat egin zuen egoitza desberdinetan eta ondorioztatu zuen beste dozena bat egoitzetan ere egoiliarrak 13 eta 15 ordu artean izaten zituztela jan gabe. Hau da, iturri desberdinetatik zabaltzen ari ziren informazioekin, iritzi publikoan nahiko argi gelditzen ari zen egoera hau puntual izatetik urrun zela. Orduan, jokalekua lokazten eta zarata ateratzen hasi zen Diputazioa.

Noticias de Gipuzkoako editorialak, Al fondo, la batalla sindical , Unai Rementeriak, Bizkaiko erresdentzietako langileak greban zirela, El Correon idatzi zuen artikulua bat ekarri zidan gogora. Erresidentzietako langileak ELAren txotxongiloak dira, zioen Rementeriak bertan. Eta Markel Olano harago joan da: “ELA ez da hauteskundeetara aurkezten” eta “ez dugu erresidentzietako langileen lana zikintzen utziko.”

Olano jauna, egoliarrak 14 orduz ohean ezer jan gabe edukitzea edo astean behin dutxatzea ez da langileen errua. Langileek dena eta gehiago ematen dute, bereziki pandemia garaian, baina ez dira iristen. Urteak daramatzate egoera salatzen. Eta egoera zikin horren arduraduna zeu zara, baina ez dituzu langileak entzun nahi, ez duzu ELAko erresidentzietako langileekin bildu nahi, “Maite Peña gezurtera” oihukatzen dutelako Diputazio aurrean. Hiru urte daramatzate egoera hobetzeko borrokan. 252 egun greban.

Alde batetik erresidentzietako langileak besoak, bizkarra eta arima uztera behartzen dituzu, Diputazioak ez duelako zaintza lan hori duintzeko baliabiderik jarri nahi. Hori gutxi ez eta esaten diezu langile horiei erresidentzietako lana zikintzen ari direla! Ze, ez dakit jakingo duzun, baina erresidentzietako langileek bozkatzen dute, eta bere ordezkariak aukeratzen dituzte. Eta badakizu zer ordezkaritza duen ELAk Gipuzkoako zahar-egoitzetako langileen artean? %60a. Bai, Olano, testigantza eman zuten langileek, ez dute soilik beraien izenean hitz egiten, erresidentzietako langile guztien izenean baizik, demokratikoki duten ordezkaritza dela medio. Zergatik uste duzu, bada, ezagutzen duela ELAk hain ongi Gipuzkoako zahar-egoitzetan gertatzen dena? Ia erresidentzia guztietan direlako zaintza lana duintzeko eta egoiliarrak hobe egoteko lanean dabiltzan ELAko zaintzaileak.

Eta sistema guztia pikutara bidali nahi duen sindikatu komunista-bolivarianoa, interes partikularrek bultzatuta, gezurrak zabaltzen eta langileen lana zikintzen dabilen bitartean, zer egiten du Diputazioak? “Gipuzkoa ha puesto en marcha una prueba piloto y ha adelantado los desayunos en las residencias de mayores. Por ahora solo se ha dado el cambio en Txara II, pero la idea es poder ampliarlo a otros centros residenciales en caso de que funcione correctamente.” Baina ez al zen, bada, Txara I-ekoa kasu puntual bat?

Zarata eta gezurrak zabal daitezke, baina denborarekin errealitatea gailentzen da. Bereziki egoilarren bizi baldintzekin hain konprometituak dauden, beraien lana horren ongi ezagutzen dituzten eta hain antolatuta eta boteretuta dauden emakumeen aurrean. Unai Rementeria ere berdin ibili zen Bizkaian. Baina, 378 greba egun ondoren, errealitatea onartu eta akordiora iristea beste biderik ez zuen izan.

Sindikatuei nola doakien, hala joango zaio errepublikari

AEBetako Jane McAleveyren pare bat liburu iritsi zaizkit esku artera, eta gauza oso iradokitzaileak esaten ditu bertan. Aldeak alde, Euskal Herrirako ere baliagarriak direlakoan, “Unions, Organizing, and the Fight for Democracy” liburutik hitz hauek atera ditut, modu librean:

Ez ditugu robotak behar gure adinekoak zaintzeko. Behar duguna da aberatsek bere zergak ordaintzea. Behar duguna da sindikatua, korporazioen boterea orekatzeko.

Goikoak irabazten dutena partekatzera behartzeko ez dago greba serio bat baino modu boteretsuagorik. Sindikatuek, 1932an bezala, beste edozein bide edo erreminta baina eraginkorragoak izaten jarraitzen dute. Birbanaketa behartu behar diegu goikoei. Horrek botere ikaragarria eskatzen du. Langileek sortu duten aberastasuna nagusiek partekatzea lortzeko behar den boterea soilik lortzen da kolektiboki ekin eta masiboki beren lanpostuak uzten dituztenean.

Egungo egoerak erakusten digu ez dagoela sindikatuak eta super-gehiengoen grebak baina arma eraginkorragorik, ez dago ordezkorik. Jeff Bezos, munduko gizonik aberatsena, bere irabazien ehuneko esanguratsu bat bera multi-milioiduna egin duten langileei ematera behartzeko modu bakarra dago: eskatzen dena ematen duen arte langileek, guztiek, greba egitea. Hori da sindikatu demokratiko onek egiten dutena, eta horregatik dute 2020an 1932an zutenaren bezainbesteko garrantzia. Gogor irauten eta arrisku handiko ekintzak eginez handi irabaz daiteke.

Gainera greba handiak heziketa politiko handia dira. Handi irabazteko grebak dira heziketa politiko onena, mota guztietako jende desberdina batzen baitituzte (lagunak aukeratu egiten ditugu, lankideak ez). Langileek, sindikalizatzea erabakitzen dutenerako ulertu dute, sindikatuaren kanpaina on bati esker, beraien enplegatzailea kalte eragiten dieten politiken erantzulea den botere sistema zabalago baten parte dela. Ez da kasualitatea sindikatu indartsuenak dituzten hiri eta herrialdeak politika progresisten alde bozkatzea. Honegatik erasotzen dituzte eskuinekoek, behin eta berriz, sindikatuak. Ezkerrekoek baina hobeto ulertu zuten, nahi zutena egiteko (erregulazioak deuseztu, hauteskunde sistema kontrolatu, planeta inpunitate osoz txikitu), lehenik eta behin, korporazioen boterea orekatzeko herri honek inoiz izan duen indar garrantzitsuena eraitsi egin behar zutela: sindikatuak. Ongi sindikalizatutako langile bat, langile esnatu bat da, eta langile esnatuek herri honen norabidea alda dezakete.

Hauteskundeak irabaztetik harago, greba arrakastatsuak lortzeko super-gehiengoak eraikitzen ikasteak beste berebiziko onurak ditu: gobernatzeko boterea eraikitzea. Hauteskunde politikoak ezkerreko pertsona zintzo batek irabazten baditu, kalean dauden tropak aldaketa eragiteko mobilizatuta mantendu ezean, oso erraza izango zaie korporazio handiei guztia bere horretan mantentzea. Bozkatzaileek beren batasuna eta aktibismoa mantendu behar dute hauteskunde ostean ere.

Sindikatuek balio ikaragarria dute, ez soilik demokrazia galera eta diru sarrera desberdintasuna gelditzeko, baita amerikarrei, berriz ere, nola batu erakusteko. Pertsona arrunten boterea soilik eraiki daiteke pertsona arruntak beren alde altxatzen badira, beren baliabideekin eta buruan sartuta daukaten indibidualismoari buelta emango dioten kanpaina onekin.

Progresisten boterearen oinarria sindikatuak dira; komunitatean oinarritutako erakunde indartsu eta independenteen laguntzarekin, gizartearen helburu nagusien ardura hartzen duten sindikatuak.

Ez dago oinarri progresista behetik gora berreraikitzeko modu hoberik grebarako prest den sindikatu bat baino. Sindikatu onek norabide onean jartzen gaituzte, eta irabazteko ezinbesteko diren elkartasuna eta batasuna sortzen dute. Borrokatu dezakegu, eta irabaz dezakegu.

Sindikalismo dekoloniala, ere, eraikitzen

Posta hau El Salton argitaratu den Construyendo, también, sindicalismo decolonial artikulua da euskaraz.

37 greba egun. Michelin multinazionalaren multinazional azpikontrata bat, Ferrovial. Langile migratuak (Maroko, Mauritania, Ghana, Benin, Nigeria, Mali, Senegal, Togo…), erabateko prekaritatea. David Goliat eta Goliaten kontra Arabako lautadan, Araian, zehatz esateko. Sindikatu bat: ELA. 37 greba egun, eta garaipena (3.600 eurotik gorako soldata-igoerak bost urtean, kontratu partzial guztiak lanaldi osoko bihurtu, norberaren aukerako 14 ordu urtean ordainduta, plusen hobekuntza, laneko bajetan %100 kobratzen hasi…).

Ez dakit zuei, baina niri hau pasada bat iruditzen zait. Ezaugarri hauetako gatazka batean, protagonista horiekin eta zeuden baldintzetan, horrelako garaipen bat ziztu bizian zabaldu beharko litzateke Euskal Herri osoko txoko guztietan, estatu osoan eta munduan zehar, batez ere hau da dagoena-ren garai hauetan, langile pobreen garaian, beldurraren garaian. Baina, gatazka eta garaipen honi buruz, inork ez daki ezer.

Segur aski, akordioa lortuta hurrengo zereginei heldu dietelako gatazka eraman duten pertsona eta lan-taldeak, egunerokotasunari erantzunez, eginez. Eta egiten dena komunikatzearena non gelditzen da? Imajinatzen dut liatuegi dabiltzala eta komunikazioaren gai horri ez diotela hainbesteko garrantzirik ematen…

Akats bat, bai. Baina nahiago dut akats hau kontrakoa baino. Gehiago gustatzen zaizkit egin eta esaten ez dutenak, esan baina egiten ez dutenak baino. Horrek ez du esan nahi borrokak eta garaipenak ezagutaraztea funtsezkoa ez denik, Araian lortu den hau, prekaritateaz kutsatutako beste edozein lantokitan erreplika baitaiteke.

Ferrovialeko langileek irabazi duten borroka honek, plantillan langile arrazializatu asko izanda, gogora ekarri dit Bilboko NH eta Barceló-Nervión hoteletako pisuko zerbitzarien borroka (47 greba egun eta garaipen), Iruñeko Navarplumakoena (41 greba egun eta garaipen), Bilboko portuko eta Donostiako Anoeta estadioko obretako langileenak (grebarik gabe, baina afiliazio eta antolaketa lanarekin)… guztiak langile migratuek protagonizatutako borrokak. Gogora ekarri dit ere Inditex-eko ELAko ordezkariek Myanmarreko kate bereko langileen egoera salatzeko egin zuten lanketa.

Eta neure buruari galdetzen diot: nola eraikitzen da sindikalismo dekoloniala? Teoriarekin eta eztabaidarekin? bai. Ideologiarekin eta prestakuntzarekin? baita. Diskurtso eta aliantzekin? baita ere… baina ez da nahikoa.

Sindikalismo dekoloniala eraikitzeko garrantzitsuena praxia da. Sindikalismo dekoloniala eraikitzen da sindikalismo dekoloniala eginez: afiliatuz, kolektiboa eraikiz, antolatuz, borrokatuz, grebak eginez lantoki prekarizatuenetan, arrazializatuenetan. Sindikalismo dekoloniala sindikalismo feminista eraikitzen den modu berean eraikitzen da: praktikatik.

Ibiltzean egiten da bidea, nahiz eta inoiz ez iritsi helmugara (garrantzitsuena prozesua da). Sektore feminizatuen sindikalizazioaren kasua ezagunagoa da, batez ere, Bizkaiko zahar-egoitzetako greba ospetsuagatik (378 greba egun eta garaipena). Baina baita soldata arrakalaren aurka lortutako garaipen sindikalengatik ere, Gipuzkoako komisaria eta epaitegietako garbiketan (9 hilabeteko greba eta garaipena), Elorrioko udaleko garbiketan (5 hilabeteko greba eta garaipena), Zarauzko udaleko garbiketan (oraingoan grebarik gabe, baina aurreko greba arrakastatsu bati esker), eta baita ere pandemia betean Lidl-eko langileek lortutako garaipenagatik ere.

Bidea egiten jarraitzen dugu gainera: udazkenetik hona Hego Euskal Herriko hiru zaintza-greba, Gipuzkoako zahar-egoitzetako borrokaa (247 greba egun jada), Arabako eta Nafarroako egoitzetako langileen grebak, etxez etxeko laguntza-zerbitzuko langileen grebak…

Kapitalismoak, patriarkatuak eta arrazakeriak sakon zeharkatzen gaituzte, zaila izango zaigu gainetik guztiz erauztea. Gure sindikalismoa motz geratuko da beti, akatsak egingo ditugu, jarraituko du izaten nagusiki zuria eta gizonezkoena; kostako zaigu egunen batean esatea, “badugu, jada, sindikalismo feminista dekoloniala”.

Galeanok zioen bezala, utopiak aurrera egiteko balio du, nahiz eta eskuetan dugula uste dugunean ihes egin. Eta aurrera urratsez urrats egingo dugu, praxitik, borrokatik borrokara, garaipenetik garaipenera, txikiak izan arren. Horrela egiten da aurrera, klase borrokan, ere, emakume eta pertsona arrazializatuei protagonismoa emanez. Eta berri on bat: praktika eta emaitza onak kutsatu egiten dira.

Konplikatua da, badakit. Egoera zaila da, hainbeste dira herrialde pobretuetatik bizimodu hobe baten bila datozen langileen beharrak, eta hainbeste behar horiek esplotatuz aberastu nahi duten enpresariak! Horregatik da hain garrantzitsua borroka bakoitza, garaipen bakoitza komunikatzea. Umiltasunetik, bai; lortutakoaren txikitasunetik, bai; baina jakin dadila, ikus dadila. Argi egin dezala. Bada irtenbidea.

Tabakalera, ez dadila haria eten

Lehen aldia zen lanari buruz galdetzen ziotela.  Ordura arte beste kontu batzuetaz aritzen ziren: eguraldiaz, mutiletaz, beste nesketaz… Azaleko gauzetaz normalean, asko sakondu gabe, zerbait potoloa gertatzen ez zen bitartean. Inguruan zarata handia ateratzen zuen gertaerarik bazen, gaian sakon zezaketen. Hala izaten baita, etxeko galdarak arazoak ematen dituenean soilik konprenitzen dugu nola dabilen. Gauzak normal doazenean usteetan gelditzen gara, eta badakigu zer esaten duen esaerak: usteak erdia ustel.

“Zer gertatzen da itunpeko eskoletan?, zergatik hainbeste greba?, eta ikastoletan, grebarik ez?…” Jendearen jakin-mina asetzeko barruak hustu zituen, gustura: Eusko Jaurlaritzarentzat azpikontrata merke bat gara. Eta gaia aterata, ondokoak, “gu ere nazkatuta gaude, zerbitzu publiko bateko fisioak gara, baina azpikontratatuak gaude…”, eta besteak, “Osakidetzan, ere, gainezka gaude erizainak, ez gara iristen”. Izan ere, giroa sortzen denean, jendeak, azaletik sakonera murgiltzeko segurtasuna badagoela nabari duenean, errealitateaz hitz egiten du. Agintariak eta hedabideak entzunda, dena da polita, dena da ederra eta marabillosoa, baina dena da, ere, itxura.

Azkuna Zentroa, Euskalduna Jauregia eta Arte Ederren museoa Bilbon, Tabakalera Donostian, CBA kurturgunea Irunen. Tope berritzaileak, tope modernoak, tope guay. Administrazioek paparra ateratzen dute, baina bertako diseinuko lanpara batek langileen nominak baina gehiago balio du. Munduko erakuslehioan jartzen dituzten gune preziatuok aurrera ateratzen dituzten pertsonak azpikontratatuak dira, lan-egutegirik ez dute, igande eta jai egunetan lanean dabiltza, eta ez dira mileurista izatera heltzen. Baina hori guztia ez genekien, zarata egiten hasi ziren arte.

“Greban ginela pankartara iristen zen jendea harrituta gelditzen zen. Baina, ez al zarete funtzionarioak? Azpikontratatuak zaudetela? Ez zaretela 1000 euro irabaztera iristen? 500-700 euro kobratzen dutenak badirela?” Azkuna Zentroko mediatekako langileek 8 urte luzez iraun zuten, ixilik, lan-baldintza kaskarrak irensten. Hori zen zegoena, Bilboko Arte Ederretako langile azpikontratatuek egoerari buelta ematea lortu zutela ikusi zuten arte. “Guretzat museoko langileak erreferente bat izan ziren, oso greba ikusgarria egin baitzuten, ekintza oso originalekin”, kontatu zigun Azkuna Zentroko Patriciak urtarrilaren 27an Tabakaleran egin zen mahai inguruan.

Irungo CBA kuturguneko langileek, ere, antzeko esperientzia izan zuten, desberdintasun batekin: beraiek prekarietateari aurre egitea lortu zuten grebara iritsi behar izan gabe (Bilboko Arte Ederren museoan 41 greba egun egin zituzten, Azkuna Zentroan 38, eta Euskalduna Jauregian 14).

Bilbokoen eta Irungoen testigantzak entzutean buruarekin baietz egiten zuen Iñigok, Tabakalerako Ubik liburutegiko bitartekariak. “Joe, guri ere igual iguala pasatzen zaigu, jende guztia harrituta gelditzen da Tabakaleran gertatzen dena azaltzen diogunean!”. Abenduaren 22tik daramate greban, eta eskatzen dutena Tabakalerako aurrekontuaren %1,3 hutsarekin konpon badaiteke ere, oraingoz  ezeko borobila jaso dute. Greban zehar enteratu naiz Ubik izena nondik datorren, zergatik deitzen zaien Bitartekariak, eta zein den egiten duten lana. Berriro ere, gauzak sakonkiago aztertu eta ulertzeko astia hartzen dugu, bapatean zarata arraro bat egiten hasi edo gelditu egiten direnean.

Azkuna Zentroko langileentzat erreferenteak izan ziren Arte Ederren museoko eta Euskaldunako langileak (baita Bizkaiko erresidentzietakoak ere, Patriciak azpimarratu zuenez). Tabakalerako Ubik liburutegiko bitartekarientzat Azkuna Zentrokoak eta Irungo liburutegikoak dira erreferente. Eta Bitartekariak, zeinentzat izango dira eredu? Tabakalerako zuzendaritzari ihes egin zion, “zuei eskatzen duzuena ematen badizuegu, atzetik etorriko dira Tabakalerako gainerako langileak, Koldo Mitxelenakoak, eta Donostia guztikoak…“. Ez dadila haria eten.

 

 

ADEGI Kontxako estropadetan

Urtero, estropadak iristean, eztabaida berbera pizten da Donostian: zergatik sailkatzen dute automatikoki Donostiako trainerua Kontxako estropadetan? Ez da bidezkoa… Zertarako? Barregarri gelditzeko?… Ez da beste inon gertatzen… Parte har dezatela sailkapenerako estropadan eta lehen zortzien artean gelditzen badira aurrera, bestela ez…

Ez dakit nondik datorren kontua eta zergatik egiten den horrela, baina ezin uka girotxoa eta zeresana ematen duenik. Traineruetako hainbat entrenatzaile, patroi eta arraunlarik bezala. Nire bidean sartu zarela, arraunekin jo gaituzula, ziabogan ez dakit zer… Korta izena entzute hutsarekin kalapita sortu da, lehiakortasuna handia baita: Orio, Hondarribi, Urdaibai, Kaiku…

Normala, kirol gehienetan gertatzen da. Dena den, izango du zerbait berezia arraunketak ADEGIk bere aldeko apustua egiteko. Orain gutxi hainbat enpresarik, Koxtaperen traineruan eserita, arraunak gora, ADEGIren enpresa kultura berria goraipatzen zuten elkarrizketa batean. Merkatu librearen, lehiakortasunaren, indartsuenaren legearen aldekoak lankidetza goraipatzen. Jabetza pribatuaren defendatzaileak, jabeen erabakitzeko eskubidean sinisten dutenak, irabaziak metatu eta galerak banatzearen aldekoak partaidetzaz, gardentasunaz eta proiektu komunaz hitz egiten. Berria. Deigarria. Susmagarria.

Traineruetan lankidetza, ekipo sentimendua, denok batera ekitearena nabarmena da. Beste hainbat kiroletan bezalaxe. Galde diezaietela Gaztediko neskei, bestela: nola iritsi dira sokatirako munduko txapelketa irabaztera? Elkarrekin gogor lanean, elkarrekin eutsiz, elkarrekin tira eginez. Onartzen dut boxeoa, alterofilia edo eski jauziak beste kontu bat direla. Oso indartsu eta ausartak, baina indibidualak. Arraunketan, sokatiran eta beste hainbat kiroletan, ordea, ekipoaren batasuna, lankidetza eta indarra ezinbestekoak dira irabazteko. Garrantzitsua.

Imajina dezaket langilerik gabeko patronalaren ekipoa… barregarri. Traineru bat, demagun. Sekula ez ziren Kontxako estropadetara sailkatuko, ezpada donostiarren trikimailua erabiliz… Agian horregatik aukeratu dute arraunketa, aurrekaria badelako.

Infantilismoa aitzakia gisa?

Edu Apodakak, Lenin gogora ekarriz, ezkerraren infantilismoaren arriskuaz idatzi du Garako artikulu batean, eta “errealismo eta pragamatismoaren konpromiso iraulzailea”ren aldeko aldarria egin du. “Ziurtasun absolutua ezabatu behar dugu geure burutik”; “utopiak eta konpromiso praktikoak kontrajartzea baino erreakzionagorik ez dago”; “garaipena beti aurrerago dagoela sinistea inoiz ez garaitzeko desioa baino ez dela ahaztu barik”. Bat nator berarekin. Horregatik harritu nau infantilismo hori ELAri egokitu dionean, hain justu, ELAren jarduna errealismoan eta pragmatismoan oinarritzen denean.

ELA Hego Euskal Herriko lehen sindikatua da, alde handiarekin, ordezkaritzaren %35arekin eta 100.000 afiliaturekin. Sindikatuak emaitza horiek lortzen ditu errealitatean oinarrituta langileen beharrei pragmatismoz erantzuten dielako; erreminta baliagarria delako langileen eguneroko beharrei erantzuteko.

Garaipenak lortzen ditugu, azkena Beasaingo Antzibar kiroldegian. Ez dute soldatapeko esplotazioarekin amaitu, ez dute sozialismoa lortu, baina beren lan baldintzak hobetu dituzte.

Garaipen hauek, ospatu eta zabaldu egiten ditugu, antzeko egoeran dauden beste zentroetako langileak ere helburu zehatzen bila antola daitezen eta borrokatu dezaten. Eta emaitzak lortzen ditugu.

Ekonomia soial eraldatzailearen alde ere egiten dugu. EHko Laborantza Ganbaran, Euskoa moneta sozialean, I-Enerren, Goienerren, Fiaren, Koop57-n… parte hartzen dugu. Alternatiba “txiki” hauek zabaltzeko Alternatiben herria antolatu genuen Bilbon EHko Eskubide Sozialen Kartaren baitan, eta aurten Iruñean egingo dugu ekainaren 2an.

Sistema aldatzen dute alternatiba hauek? Ez. Baina eguneroko bizitzan sistemaren logikatik aparte bizitzeko, urrats zehatzak emateko, aukera eskaintzen digute eta indarra metatzeko, jendea erakartzeko, proiektu garrantzitsuak dira.

Bai negoziazio kolektiboan, bai EHko Eskubide Sozialen Kartan, bai ekonomia sozial eraldatzailean, bai greba feministan… utopiak eta konpromiso praktikoak uztartzen ditugu.

Apodakak dio, ere, Ezker Abertzaleak “kontrabotere hutsean jarrai dezala” nahi dugula. Ezker Abertzaleaz ari denean alderdi politikoaz edo hautes-koalizioaz ari bada, alderdi edo hautes-koalizioen helburua hauteskundeak irabazi eta gobernatzea dela jakinda, esaten duenari ez diot zentzu handirik aurkitzen. Beste kontu bat da, irabazteko asmoz, aukeratutako estrategiarekin bat gatozen edo ez. Hori beste kontu bat da.

Ostegunean Tuteran izan nintzen bertako ELAko 20 ordezkari berriri ikastaroa ematen (Erriberan %21eko ordezkaritza dugu). 20 horietatik hiru migranteak ziren. ELAren autonomia politikoaz ari nintzela, esan nien “hemen galdezka hasiko banintz, bakoitzak agian alderdi politiko desberdin bati eman dio bozka”, eta afrikar jatorriko batek esan zuen “edo agian ez dio inori bozka eman”. Pertsona horrek ez du topatu bere behar edo interesei erantzuten dion alderdi edo hautes-koaliziorik. Zein hautesle mota bilatzen du EH Bilduk irabazteko?

Suposatzen dut Apodakaren artikulua Ezker Abertzaleko barne eztabaidetan-edo kokatu behar dela. Agian bere asmoa eztabaida horretan hausnarketan sakondu eta bide bat marraztea izan da. Baina niri behintzat, artikuluaren lehen irakurketaren ondoren, soilik hiru gauza gelditu zaizkit buruan: Lenin, infantilismoa eta ELA. Agian hori ere zen bere intentzioa: “ELAren sirena kantu” horiek gainetik kentzeko sindikatua infantilismoarekin lotzea. Agian.

Ezkerraren erronkak Euskal Herrian

Hona hemen atzo Bergaran (Sortu Bergarak antolatutako eskola herritarrean) emandako hitzaldiaren transkripzioa

SARRERA

Arratsalde on guztioi eta mila esker hemen hitz egiteko aukera emategatik. Ibaik deitu zidanean eta galdetu zidanean ea parte hartuko genuen Ezkerraren erronkei buruzko mahai inguru batean, asko poztu nintzen. Pentsatu nuen, “joño, badago oraindik ezkerrari buruz aritu nahi duen jendea!”. Ohikoago da entzutea ezkerra lehengo gauza dela, orain modernoagoa da esatea “ni ez naiz ez ezkerrekoa ez eskuinekoa”. Horregatik poztu ninduen sirena kantu horiei entzungor egiten dien jendea badela jakitean.

Egia da ezkerra oso lotuta egon izan dela barne zatiketak, eztabaida amaigabeak, eszisioak eta ezin ikusiekin. “Zu ez zara ezkerrekoa, ni zu baino ezkerrerago nago…” zenbat dogma bete behar, zer zaila purutasunaren purutasuna lortzea. Oso modu kominko eta ederrean islatu zuen errealiteta hori La Vida de Brian filmak.

Ni, hemen, eztabaida horretatik ihes egiten saiatu eta zentratuko naiz, ezkerrak duiten erronken aurrean, ELAn egiten saiatzen ari garen horretan.

1. Egoeraren azterketa txiki bat egiten hasiko naiz, probokazio bat erabiliz: duela 60 urte eskuinak ezker politikak egiten zituen. Orain ezkerrak eskuin politikak egiten ditu.
2. Egoera zein den ezagututa, gure ustez ezkerraren erronkak zeintzuk diren azalduko dut eta erronka horien aurrean gu zer egiten ari garen kontatzen saiatuko naiz.
3. Amaierarako saiatuko naiz esandakoa laburbiltzen, hemendik ateratzen zaretenean zerbait behintzat gogora dezazuen.

Gogoratu behar duzuen laburpentxo hori honen oso antzekoa izango da: guretzat ezkerrak Euskal Herrian duen erronka da herritarrei gardentasunez eta pedagogia handia eginez gertatzen ari dena azaltzea: galtzen ari gara, gutxi gara, eta gaudenon artean nahi dugun gizarte eredua eraikitzen joan behar dugu; epe luzeko estrategia batekin, behetik gora, langileak, emakumeak, herritarrak boteretuz; aldaketa ez baita lortuko ez dakit zer mahaitan, ez dakit zer gobernutan, ez dakit zer sinatuta; aldaketa lortuko da sinatu den hori gauzatzeko indarra, gaitasuna eta medioak eraikiak baditugu.

1. EGOERAREN AZTERKETA: PROBOKAZIO BAT

Hasteko, beraz, probokaziora joko dut.

50. hamarkadan Estatu Batuetan errenta altuenak zituztenek errentaren %91 ordaintzen zuten zergetan.

50. hamarkadan Estatu Batuetan enpresa handiek ordaintzen zituzten zergek diru sarrera federalen %30a suposatzen zuen.

50. hamarkadan Estatu Batuetan Eisenhower eskuindarra zegoen gobernuan.

Europan ere garai hartan, esaterako, herrialde gehienetan aberastasunaren %70-75a soldatetara zihoan.

Eta orain zer gertatzen da?

Soldatak Estatu Batuetan 1969etik 2009ra %28 jaitsi ziren.

Errenta altuenek %91 ordaintzetik %35a ordaintzera pasa ziren. Obamak proposatu zuen %39ra igotzea, baina pentsa zein urrun gelditzen den %91 hartatik!

Enpresa nagusiek zergetan ordaintzen dutena diru sarrera federalen %6,6 baino ez da.

Europan joera berbera errepikatzen da. Eurogunean 1996-2006 hamarkadan mozkinak %36 igo ziren, lan kostuak, ordea, %18,2.

1992an soldaten pisua aberastasunean %70ekoa zen eurogunean. 2005ean %62koa. Alemanian 1995etik 2009ra sozietateen gaineko zerga 26 puntu jaitsi zen eta errenta altuenen zerga 9,5 puntu. Schroeder, ezkerra, zegoen gobernuan.

Datu hauek zer erakusten dute? Asko-asko sinplifikatuz (eta ongizate estatua emakumeen, kolonien eta planetaren esplotazioan oinarritu zela ahaztu gabe): 50-80 aldian oro har ezker politikak egiten ziren gobernuan eskuinekoak egonda ere. 80. hamarkadatik aurrera, ordea, joera guztiz kontrakoa da: eskuineko politikak egiten dira ezkerra gobernuan egonda ere.

Nola azaldu hori? Zergatik 50. urteetatik aurrera egiten zituzten ezker politikak eskuinekoek? Hemen ere gauzak oso labur esanda, langile mugimenduaren indarra eta komunismo erreala izan ziren kapitala itun bat egitera behartu zutenak. Sistema salbatzeko kapitala prest zen tarta hobeto banatzeko. Baina kapitalak itun hori mantendu zuen, apurtzeko aukera ikusi zuen arte. Horrela, 1973ko krisia aprobetxatuz eta SHOCK doktrina erabiliz, erasora jo zuen, eta ziklo neoliberala abiatzen du, bereziki Thatcher eta Reagan agintera iristen direnean.

Eta Euskal Herrian zer? Esan behar da EAE eta Nafarroan ongizate estatua, diktadura dela eta, beranduegi eta modu oso mugatuan iritsi zela, 80. hamarkadan, Europan eta Estatu Batuetan ziklo aldaketa abiatua zenean. 90. hamarkadarako hemen ere neoliberalismoa gailendu zen.

Datu batzuk ematearren: EAEn 1993an soldatetara zihoan aberastasunaren %54,7. 2006an aldiz %48,3. Kapitalak lan errentek baina askoz gutxiago ordaintzen du. Zerga zuzenen %80 langileok ordaintzen dugu, kapitalak %11 besterik ez. Ignacio Zubiri Ekonomia Katedradunak dioen moduan, hemen enpresek oso gutxi ordaintzen dute zergetan, edo ezer ez (enpresen %80k dio galerak dituela edo 6.000 euro baina gutxiago irabazten duela urtean).

Beraz, eta laburbiltzeko, 50. hamarkadatik aurrera lortzen da kapitalak ezker politikak onartzea, langile mugimenduak indarra duelako, eta bloke komunistaren alternatiba erreala (bere gauza on eta txarrekin) hor dagoelako mehatxu gisa. Beraz, gaur egun aldaketa lortzeko gakoa, berriro ere, kapitala behartuko duen indarra eta alternatiba erreala lortzea izan daiteke.

Ez dut zati hau amaitu nahi aldaketa hori lortzeko itxaropena piztu zuten bi kasu aipatu gabe, dugun erronka definitzeko oso baliagarriak iruditzen zaizkidalako:

1. Lehena Grezia da. Syriza gobernura iritsi zenean, bertan genuen itxaropena. Begira noraino iritsi ziren: erreferenduma egin eta Europako memorandumari ezetz esan zioten. Baina ez zuten B planik. Ez zeuden prestatuak Europar Batasunaren erasoaren aurrean beren kabuz aurrera egiteko.

Bigarren kasua Katalunia da. Begira noraino iritsi ziren. Oroimenean iltzatuak ditugu urriaren 1eko erreferendumaren irudiak. Independentzia aldarrikatzera iritsi zen Parlament-a. Baina gauza ez aurrera ez atzera dago. Ez zuten beren kabuz errepublika independiente gisa abiatzeko behar zutena eraiki.

2. EZKERRAREN ERRONKA ETA GU EGITEN ARI GARENA

Bi kasuok erakusten digute, burujabetzak eraikitzean dagoela ezkerraren erronka; mahai batean, gobernu batean, zerbait sinatzen denerako, sinatzen den hori beteko dela bermatuko duten burujabetza horiek eraikitzean. Sinatuko den hori, erabakiko den hori, gauzatu ahal izateko langileen, emakumeen, herritarren babes eta indar antolatua landuta egon behar du eta beharko diren medioak eraikiak, nahi dugun gizarte eredu horren balioetan oinarrituz. Horra hor gure ustez ezkerrak Euskal Herrian egun duen erronka nagusia. Baina hori nola egiten da?

Galdera horri erantzuteko, lehen esan dudan moduan, gu egiten ari garen horretan zentratuko naiz, iruditzen baitzait esan eta egiten duguna bat etortzea, ahal den neurrian behintzat, ezinbesteko ezaugarria dela aldaketan arrakasta izateko.

Egiten ari garena hiru hankatan dago bermatua:

1. Ezkerreko diskurtsoaren erreferentzia mantendu eta mobilizatu

Alde batetik, inposatu nahi dizkiguten politikei ezetz esan behar diegu: lan erreforma, pentsioen erreforma, negoziazio kolektiboaren erreforma, AHT, Erraustegia, TTIP, CETA, Europako tratatua, zergen jaitsiera, pribatizazioak, murrizketak… Ezinbestekoak dira protestak, mobilizazioak, grebak… erreferentzia alternatiboak markatzen jarraitzeko. Jendeari gogorarazteko politika neoliberal hauek ez direla derrigorrezkoak, aukerazkoak baizik.

Behin eta berriz entzun behar dugu: baina zertarako protestatu, zertarako greba egin, zertarako manifestaziora joan? Bat ez gatozela esateko, beste bide batzuk badaudela gogoratzeko, erabaki hauek hartzen dituztenen interesak agerian uzteko… Gutxi gara, bai; ez ditugu erabaki hauek gelditzea lortzen, hala da, baina erreferentzia markatzen jarraitu behar dugu.

Diskurtsoarekin eta mobilizazioekin ezkerreko erreferentzia mantentzea ezinbestekoa da, baina ez da nahikoa. Jendearen behar materialei erantzun behar zaie. Oro har, jendea proiektu batera erakarriko dugu bere baldintza materialak hobetzeko balio dugula egiaztatzen badu. Diskurtsoak garrantzia dauka, baina lehen urratsa jendearen bizimodua hobetzeko baliagarria izatean datza.

2. Enpresa eta lan zentroetan langileak antolatu eta lan baldintzak hobetu

Horixe da, hain justu, egiten saiatzen ari garena: sindikatua baliagarri bihurtu, lan erreformen, prekarietatearen eta langile pobreen aroan langileen lan baldintzak hobetzeko. Hauxe da erronkari erantzuteko gure bigarren hanka.

Langile mugimenduak II. Mundu gerra ostean kapitala itun bat sinatzera behartu zuenean, nondik atera zuen indarra? Ez zuen instituzioek oparitu zioten aitortzatik atera, baizik eta langileen artean egotetik, langileak antolatzetik, itxaropena eta aldaketarako grina kutsatzetik, hobekuntzak eta eskubideak langileak beraiek mugituz, borrokatuz lortzen direla sinistaraztetik. Antolakuntzaz eta borrokaz lortutako garaipen bakoitzak jende gehiago erakartzen zuen. Behean eraikitako indar horrek behartu zuen kapitala ongizate estatuaren ituna sinatzera. Itun horrek eman zien sindikatuei aitortza instituzionala, mahai bateko sinadura batekin langile askoren lan baldintzak hobetzeko aukera. Baina aitortza instituzional horrek, eta horren ondorioz jasotako diru publiko guztiak eraman zituen sindikatuak langileengandik eta lan zentroetatik urruntzera. Eta orain, kapitalak ituna apurtu duela, sindikatuei mahai batean sinadura batekin langileen lan baldintzak hobetzeko aukera kendu die.

Nola berreskuratu indarra? Langileengana itzuliz, enpresetara eta lan zentroetara joanez, hasierako sindikalismora bueltatuz: langileak berak antolatzen diren tokietan eta langileek berek borrokatzen duten tokietan soilik lortuko da lan baldintzak hobetzea. Langileei egia esanda; argi esanda beraiek direla antolatu eta borrokatu behar dutenak, ez dagoela sindikaturik sinadura batekin edo negoziazio batekin lan baldintzak hobetuko dituena, ez bada langile berorien parte hartzerik gabe. Hori bai, guk erresistentzia kutxa, zerbitzu juridikoak, negoziazio kolektiboko gabinetea, eta gure ezagutza eta jakinduria guztia jartzen diegu eskura. Baina beraiek dira konpromisoa hartu, antolatu eta borrokatu behar dutenak, gure laguntzarekin.

Eta halaxe garaipentxoak lortzen gabiltza (500etik gora enpresa hitzarmen lan erreforma kanpoan uzten dutenak), eta antolatu direnak ikusten dute sindikatuan antolatzeak merezi duela. Eta garaipentxo hori eredu da beste leku batzuetarako, eta beste leku horietan antolatzen hasten dira, eta horrela garaipentxoak hedatzen doaz, jendea gehitzen.

2017 urte hasiera 2016ko garaipenak ospatu genituen protagonista ahalik eta gehienekin. Ehunetik gora garaipen zenbatu genituen. Aurten ere iazkoa zerrendatu eta ospatuko ditugu. Enpresa txiki eta ertainetan ere ohiko bihurtzen ari da lan erreforma kanpoan uzten duten hitzarmenak lortzea.

Azken aldian garaipen batzuk aipatzeko: Debako zabor biltzaileak, UTE Urola-Debako errepideetako langileak, Euskaldunako azpikontratak, AHT eta Tabakalera (ZULOAN liburuan daude xehetasunak), Occidental eta NH hoteletako garbitzaileak, Aransgi fundaziokoak, Zarauzko garbitzaileak, Dachser-ekoak, DHL-Mercedesekoak, Euskadiko Orkestra Sinfonikokoak, kiroldegietako azpikontratak (Amurrio, Zarautz…), Bizkaiko erresidentzietakoak…

Dena den garaipen hauek guztiek ez dute langile guztien lan baldintzen hobekuntza ekartzen. Hori da erronka, lan zentro antolatuak hedatzen eta hedatzen joan harik eta lan baldintzak guztiei hobetuko zaizkien arte.

3. Ekonomia Sozial Eraldatzailean oinarrituta, alternatiben sarea eraiki

Baina langileen bizi baldintzak ez dira soilik lan zentroetan jokatzen, lan zentrotik kanpo ere. Ongizate Estatu eraisten ari diren honetan, pribatizazioak eta murrizketak eguneroko ogia direnean, kapitalismoak bizitza bera suntsitzen du. Kapital metaketa erdigunean jartzen duen sistema ordezkatu nahi dugu bizitza duina erdigunean jartzen duen sistemagatik. Ekonomia demokratikoa bilatzen dugu, guztion artean erabaki dezagun zeintzuk diren ditugun beharrak, nola erantzungo diegun behar horiei… Hein batean orain arte, bere gabezia guztiekin, sistema publikoak halako zerbait egiten zuen, baina orain sistema publikoa erasopean egonda nork egingo du? Hortxe kokatzen da ekonomia sozial eraldatzailea.

1. 1. Iparralde eredugarria da halako proiektuetan, eta guk ahal dugun neurrian Euskal Herriko Laborantza Ganbara, Eusko moneta soziala, 2013ko Alternatiba eguna Baionan, I-Ener energia berriztagarria ekoizteko elkartea… bezalako proiektuak babestu ditugu. Eta eredu honen azken emaitza Bakearen Artisauena da.
   2. Goienerreko bazkide gara, eta gure lokaletan Goienerrek bermatzen digu energia berriztagarria. Kanpaina bat egiten ari gara ELAkideak Goienerrera pasatzeko
   3. Fiareko bazkide gara, eta kontuak dauzkagu bertan.
   4. Koop57ko bazkide gara, bertako zuzendaritza batzordean eta batzorde sozialean gara
   5. EHko eskubide sozialen kartan parte hartzen dugu EHk behar duen alternatiba eraikitzen joateko, eta horren barruan jendartean ESE ezagutarazteko Bilbon Alternatiben Herria antolatu genuen eta aurten Iruñean antolatuko dugu.

Hauek guztiak proiektu txikiak dira, bai. Baina erronka da sarea zabaltzen eta hedatzen joatea. Proiektu hauek jendea erakartzen dute, eta jendea ahalduntzera darama. Erronka da denborarekin hau unibertsalizatzea, guztientzat izango den sistema demokratiko bat ezarriz bizitza duina erdigunean izango duena.

3. LABURBILDUZ

Erronka da burujabetzak eraikitzea. Hau da, bizitza erdigunean jarriko duen sistema eraikitzen joatea, jendea ahaldunduz, esaten duguna praktikan jartzen saiatuz, sare hori hedatuz, jendea erakarriz; eredu hau unibertsala izateko indarra, medioak eta kemena bilduz, mehatxuak mehatxu, erasoak eraso, bizitza erdigunean jarriko duen herri burujabe baterantz. Hori lortzeko hiru esparrutan ekiten dugu: erasoei eta erabaki politikoei aurre egiten jarraitu kalean eta diskurtsoan, langileak antolatu beren lan baldintzak hobetzen eta ahalduntzen joan daitezen, eta ESE bultzatzen, hedatzen eta eraikitzen parte hartu, esaten duguna guk ere praktikatuz.

Horra ezkerrak EHn dituen erronkak; horra gu zer egiten saiatzen ari garen. Esango digute ezkerraren asuntoa zaharkitua dagoela, lehengo garaikoa dela. Baina ez da horrela.

Eusko Jaurlaritzari entzungo diozue Auzolana esaten politika neoliberalak ezartzen dituen bitartean. Markel Olanori entzungo diozue burujabetza esaten, maiatzan Gipuzkoaren etorkizuna diseinatzeko American Entrerprise Institute think tank estatu batuar neoliberalarekin akordioa sinatu zuen bitartean.

Baina arazo larritzen da ezkerra bozkak irabazteko diskurtso ez ezker ez eskuinekoekin hasten denean. Axier Lopezek modu argian esan zuen Argian: ez bazara ez eskuin ez ezkerrekoa, zentro komertzialekoa zara.

Eta amaitzeko badakizue nork esan zuen lehen aldiz “gu ez gara ez ezkerreko ez eskuineko”? Primo de Riverak, falangetaz ari zela. Eta Mussolinik jarraitu zion, faxismoaz ari zela. Beraz, kontuz ibili halakoak entzuten dituzuenean!

Mila esker!

Langile klasea? Oui, c’est moi

Sare sozialak islatzen duen errealitatea fikziozkoa dela esan ohi dute. Komunitate endogamikoak osatzen direla, eta iritzi berberak dituztenak elkarri segika, datsegitka eta retuitka dabiltzala. Egon ohi dira salbuespenak, dena den. Sortzen dira noiz behinka elkarrizketa aberatsak eta sorpresak.

Jarri nuen txio bat Zubietako erraustegiaren eraikuntzan lan-baldintzak hobetuko zituen akordioa ospatuz, eta erantzuna etorri zen berehala: oso erraustegi laborala izango dugu. Elkarriketa baten ondoren esan zuen zer zegoen txio ironiko horren atzea. “Erraustegia duten langileek ez dute nire sinpatiarik”.

Jarri nuen Zuzeun Euskadiko Orkestra Sinfonikoko langileek grebari esker  lortu zuten garaipenaren posta eta etorri ziren orkestrako langileen kontrako mezuak. Diru publikoa xahutzen duten pribilejiatu batzuk omen dira.

Errenteriako OTAko langileen grebaren harira ere que hay de lo mío hutsak dira, iritsi zitzaidan.

Erantzun hauek Olentzeroren ipuin hura ekarri didate gogora:

Opari bat egin nahi zion Olentzerok langile klaseari eta hantxe jaitsi zen bere zakuarekin herrira. Olentzerok, herri ezezagun hartan galdu xamar zebilenez, laguntza eskatu zion kalean aurkitu zuen gizon bati.

Hasi ziren etxez etxe opariak banatzen, baina “ez, ez” esan zion gizonak lehen etxera iritsi zirenean, “hor ez. Hori funtzionaria da, pribilejiatu bat”.  Hurrengora zihoaztela, berriro, “uf! hori ere ez, hori AHT eraikitzen ari da”. Aurrera jarraitu zuten. “Hemen ere ez, badakizu… hemengoa bere gauzetarako bakarrik mugitzen da”. “Etxe hartakoak txoni batzuk dira, horiekin ezin da ez iraultza ez ezer egin…”. “Etxe honetakoak ere ez. Marx nor den ere ez dakite!”.

Olentzero larritzen ari zen, baina pisu zarpail batzuk ikusi zituenean zuzen jo zuen haruntza ezer galdetu gabe, gizonak alkandoratik tiraka gelditu zuen arte. “Horiek ez dute lanik egiten. RGIaz bizi dira; udalak oparitu dizkie pisuak. Badakizu, kanpotik gure lanaz aprobetxatzera etorri diren kanpotarrak…”.

Halaxe zeharkatu zuten herri osoa azken etxera heldu ziren arte. Olentzerok gizonari begiratu zion etsipen puntu batekin, baina jaso zuen baiezko keinuak begiak piztu zizkion eta gorputza erne jarri. Zarata zetorren etxe barrutik. Garbigailu bat zentrifugatzen, plater hotsak, ume negarrak, emakume baten oihua aginduak ematen… janari usain ona zetorren leihotik.

Jo zuen Olentzerok atea eta txokolatezko emakume bat azaldu zitzaion trapuaz eskuak lehortzen zituela. “Langile klasea?” galdetu zuen Olentzerok. “Kar, kar, kar! Ze ona! Hau etxea garbitzen duena da eta! Badakizu… laguntza behar zuen eta mesedetxo bat egitearren xoxa batzuren truke etxea garbitzen du…”.

Sukaldetik, zartagin soinu eta erauzkailuaren burrunba artetik, emakume ahots batek galdetu zuen, “zein da?”. Olentzerok, hanka puntetan jarrita, sukalderantz luzatu zuen  lepoa ahotsaren jabea ezagutu nahirik.  Gizonak, burua ezker eskuin, begiak lurrean jota etsipen puntu batez, “ez, ez… nire emaztea da. Ez du lanik egiten…”.  Olentzerok ezin zuen sinetsi. “Orduan, zein da langile klasea herri santu honetan?”. “Langile klasea c’est moi”.